इटहरीः धान र गहँुपछि प्रमुख नगदे बालीको रुपमा पूर्वी नेपालमा प्रख्यात जुट खेति पछिल्लो समय धेरै परिश्रम, श्रमिक अभाव र सरकारको अनुदार नीतिका कारण निरन्तर घटिरहेको छ ।
कुनै समय जुट खेतिका लागि उर्वर भूमि मानिने पूर्वी नेपालको मोरङ, सुनसरी र झापा जिल्लामा पछिल्लो समय जुट खेति निरन्तर घट्दै गएको छ । जुट लगाउनेदेखि पानीमा हालेर रेसा छुट्याउने बेलासम्म धैरै मजदुरको आवश्यकता पर्ने र धेरै लगानी भएका कारण समेत किसानले जुट खेति गर्न छोडेका छन् । लगानीभन्दा आम्दानी कम हुन थालेपछि यस क्षेत्रका किसानले जुट खेतिको विकल्प रोज्न थालेको सुनसरीका किसानहरुले बताएका छन् । ‘काट्ने बेलामा ३ जना जन लाग्छ । ६०० रुपैयाँ लाग्छ एक जना जनको’, सुनसरीका एक जुट किसानले भने, ‘अनि उनीहरुलाई खुवाउनुपर्छ । त्यसैले जुट खेति कम भयो ।’ उनीजस्तै सुनसरीका अन्य किसानको दुखेसो पनि उस्तै छ ।
मोरङ, सुनसरी र झापा जिल्लामा कुनै बेला ६० हजार हेक्टरमा जुट खेति हुने गर्दथ्यो । तर अहिले जुट खेतिप्रति किसानहरुको आर्कषण घटेसँगै तीन जिल्लामा जम्मा ६ हजार हेक्टरमा मात्र जुट खेति हुने गरेको छ । पूर्वी नेपालमा घट्दो जुट खेतिमा पुन किसानलाइ अग्रसर पार्न अनुसन्धान भइरहेको जुट अनुसन्धान कार्याक्रम इटहरीका निमित्त प्रमुख विनोद गुप्ताले जानकारी दिएका छन् । ‘अहिले उहाँहरुको म्यानुफ्याक्चरिङ कस्ट हाइ छ । त्यसैले उहाँहरु जुट खेतिबाट पलायन हुन थाल्नुभएको छ’, निमित्त प्रमुख गुप्ताले भने, ‘अहिले हामीले उहाँहरुलाई कस्ट कसरी कम गर्ने र उत्पादन बढी गरेर नाफा कसरी कमाउने भनेर सिकाइरहेका छौँ ।’ यसरी जुट खेति घटेसँगै पूर्वमा सञ्चालित एक दर्जन जुट उद्योगसमेत बन्द भएका छन् ।
