श्रीमान गभर्नर ज्यू
नेपाल राष्ट्र बैंक
काठमाडौँ नेपाल
विषय: न्याय पाउँ भन्ने बारेमा।
गभर्नर ज्यू , हजुर त विश्वकै राम्रा राम्रा युनिभर्सिटीहरूमा अध्ययन आएको भन्ने न्युजहरु विभिन्न पत्रपत्रिकाहरूका हेडलाइनमा पढ्न पाएको छु। जुन कुराले मलाई आशा जगाएको छ। हामी त अशिक्षा बेरोजगारी गरिबी र अप्ठ्याराहरूको दलदलबाट अगाडि बढेका सामान्य नागरिक जो जीवन यापनको लागि खाडी राष्ट्रमा गएर काम गर्छ र जीवन कसरी जिउने भन्ने कुरामै मात्रै आफ्नो अधिकांश समय सक्छ त्यस्तो मान्छेको जीवनमा काली लाग्दो उराठलाग्दो र अत्यास लाग्दो अवस्था आएको छ यहाँ जस्तो अमेरिका र चाइनाका विश्वविद्यालयहरूमा पढेको व्यक्ति र जीवन र जगत बुझेको व्यक्तिबाट मलाई अन्याय हुँदैन भन्ने मैले अपेक्षा गरेको छु। म मेरो आफ्नो न्यायका लागि सम्पूर्ण कथाहरु यहाँसम्म प्रस्तुत गर्ने अनुमति चाहन्छु।
गभर्नरज्यू जतिबेला म स्कुल शिक्षामा व्यस्त थिए। देश ठूलो गृहयुद्धको भुमरीमा थियो। केही मान्छे त्यसलाई जनयुद्ध भन्थे भने के मान्छे त्यसलाई धनयुद्धको रुपमा परिभाषित गर्थे। म दुवै पक्षको मतबाट फरक भएको मान्छे।मलाई विद्यालय जानु र शिक्षा लिनुसँग मात्रै सम्बन्ध थियो। तपाईँलाई थाहा नै छ त्यसबेला विद्यालय शिक्षा एकदमै भयावह स्थितिमा थियो। पाँच दिन स्कुल खुल्दा अर्को १० दिन स्कुल बन्द हुन्थ्यो। विभिन्न राजनीतिक सामाजिक नाराहरू लागेका थिए। हामीलाई भने जिउ त्यो विद्यालय जाने र सामान्य दुई छाक टार्नलाई नै गाह्रो थियो हामीलाई राजनीतिक भाषा र राजनीतिक रङसँग कुनै सम्बन्ध थिएन जसोतसो मैले एसएलसी पास गरे। गाउँबाट काठमाडौँ आइयो आइ .ए. पढ्न तर काठमाडौँमा जीवन जिउन साह्रै नै गाह्रो भयो। बेरोजगारी त्यसमा पनि आर्थिक न्यून अवस्था र काठमाडौँको खर्चले आरआर क्याम्पसमा मेरो आइएको पढाइ बीचमै त्याग्नुपर्ने स्थिति आयो र रोजगारीको लागि विभिन्न अवसरहरुको खोजी गर्दा राम्रो अवसर केही पनि प्राप्त नभएपछि एउटा साथीले साउदी अरबमा एउटा राम्रो अवसर रहेछ। जाने हो भन्यो कति खर्च लाग्छ भन्दाखेरि त्यसबेला मोटामोटी १ लाख २०००० खर्च लाग्ने रहेछ। त्यो लिएर म पनि साउदी अरबतिर लागे।
साउदी अरबको बसाइँ कमसेकम १५ वर्षको रह्यो। यो अवस्थामा मैले विभिन्न कामहरु गरे। जसमध्ये मैले कन्स्ट्रक्सनमा सुरुमा काम गरे। जुन अत्यन्तै अप्ठ्यारो थियो वास्तवमा नर्क भनेको के हो भन्ने कुरा मैले त्यही थाहा पाएँ। ५० डिग्री सेन्टिग्रेड तापक्रममा काम गर्नुपर्दाको म कुनै पनि अनुभवलाई शब्दमा वर्णन गर्न सक्दिन। त्यस्तै मैले दुई वर्ष जति पोल्ट्री फर्ममा पनि काम गरे।त्यसपछि मैले होटलमा डिसवासको काम गरे र वेटर हुँदै म बिस्तारै सेफ अवस्थामा पुगेको थिए। साउदी अरबको लामो बसाई ले अत्यास लगाएको अवस्था थियो। त्यसमा आफ्नो देशप्रतिको माया समाज गाउँ आफन्त सबैले बोलाइरहेको भान प्रत्येक दिन हुन्थ्यो। बिहे भइसकेर दुईटा बच्चा पनि भएको अवस्था त्यस्तै देशप्रतिको माया समाजप्रतिको विश्वास र आफन्तप्रतिको लगावले देशमै केही गर्नुपर्छ भन्ने अरु युवा जस्तै ममा पनि थियो।
मैले पहाडबाट तराईमा केही गर्नुपर्छ भनेर भएको सम्पत्ति सबै बेचेर एक कट्ठा जग्गा इटहरीमा किनेको थिए। बुवामुवा श्रीमती र एक छोरा एक छोरी गरी चारजनालाई डेरामा राखिरहेको थिए। यो अप्ठ्यारो अवस्थालाई सजिलोमा परिणत गर्न म इटहरी आएपछि विभिन्न व्यक्तिहरुसँग छलफल गर्न थाले।
एकजना साथी मैले चिनेको बैंक म्यानेजरको रुपमा हुनुहुन्थ्यो। उहाँले के भन्नुभयो भने तपाईंले जग्गा किन्नु भएकै रहेछ हामी एकदमै सस्तो रेटमा घर बनाउनेहरुलाई ऋण दिइरहेका छौं । तपाईँसँग पनि अलिअलि पैसा छ भने घर बनाउन सक्नुहुन्छ। हामी ६०% एक्स्ट्रा पैसा लोन दिन्छौं भन्नुभयो। मैले सोचे मसँग भएको पैसा ४०% र बैंकले ६०% लोन दिन्छ र मैले बिस्तारै कमाएर तिर्न सक्ने स्थिति बन्छ भने म अब अरु पैसालाई व्यवसायमा लगानी गर्छु र ४०% पैसा घर बनाउन हाल्छु। र बाँकी ६०% ऋण लिएर सुन्दर घर बनाउँछु भन्ने कल्पनामा डुबे।
गभर्नर साहब मसँग भएको पैसाले अब म एउटा सानो कृषि फर्म चलाउने र बाँकी पैसाको घर बनाउने निर्णयमा पुगे। मैले त्यो बैंकको नाम चाहिँ भन्न चाहिन। जुन कमर्सियल बैंक हो। त्यहाँपछि मैले सबै प्रक्रिया पुर्याएर आफ्नो कामहरु अगाडि बढाए एउटा बोइलरको लागि फर्म र घर बनाउने कामको प्रोसेस सुरु भयो। म आफ्नो घर बनाउने प्रक्रियामा लागे मलाई लगभग घर बनाउन एक वर्षजति लाग्यो। घर बनाउने सबै मान्छेहरूलाई थाहा नै छ। कानुनी प्रक्रिया र नियम कानुनको नाममा कसरी हामी नगरपालिका र कर्मचारीबाट पीडित छौँ भन्ने कुरा सबैले भोग्नुभएकै छ। बाँकी रहेको जग्गामा ४०० जति बोइलर कुखुरा पाल्न पर्यो भन्ने पारिवारिक सल्लाह मा मैले बोइलर कुखुरा पाल्ने खोल पनि निर्माण गरे।
१५ वर्षको कठिन तपस्याबाट अब चाहिँ म देशको बासिन्दा भएर बाँकी जीवन आनन्दले बिताउँछु भन्ने आसका साथ जीवनलाई जसो तसो अगाडि बढाउँदै थिए। बच्चाहरुलाई शिक्षा दिने काम बुवाआमालाई स्वास्थ्य र खानपिनको व्यवस्था र आफ्नो रोजगारी पनि भएको देखेर म आफैमा दङ्ग थिए।
हुने हार दैव नटार भन्ने एउटा उखान छ। त्यस्तै मेरो जीवनमा यो खुसी धेरै दिन टिक्न सकेन। एकाएक विश्वमा कोरोना महामारीको हल्लाउन थाल्यो। जसको कारणले गर्दा समाज र देशकै अवस्था चिन्ताजनक अवस्थामा पुगेको तपाईं हामी सबैमा विवितै छ।
गभर्नर साहब देशमा कोरोना मात्रै आएन यसले चिन्ता र धेरै अप्ठ्यारा स्थितिहरु पनि मेरो जीवनमा लिएर आएको रहेछ। कोरोना नलागेर के भो र त्यो भन्दा खतरा रोगको चाहिँ अब सुरुवात हुन आटेको रहेछ। मलाई जानकारी नै थिएन। कोरोनाको ठप्पको कारणले गर्दा सम्पूर्ण आर्थिक गतिविधिहरु ठप्प भए जस्तो कारणले गर्दा मेरा बोइलर कुखुराहरूको स्थिति पनि नाजुक भयो। बैंकको किस्ता तिर्ने र घर चलाउने काम गर्दै थिए। त्यो सबै बन्द भयो। जसले ममा ठूलो आर्थिक विचलन र अप्ठ्यारो लिएर आयो। त्यो बीचमा मलाई निन्द्रा लाग्नै छोड्यो। जसको कारणले गर्दाखेरि रातहरू अनिन्द्रामै बिताउन बाध्य भए। परिवारको बारेमा सोच्छु भविष्यको बारेमा सोच्छु। व्यवसायको बारेमा सोच्छु। आर्थिक अवस्थाको बारेमा तनावै तनाव भएर बित्यो। जसो तसो कोरोनाको समय बितेपछि बैंकले के रिफाइनेन्सिङ गर्दिएर मेरो आर्थिक अवस्था फेरि पुरानै अवस्थामा चल्दै थियो। एकाएक देशमा आर्थिक मन्दीको सुरुवात हुन आँटेको रहेछ। युक्रेन माथि रसियाले आक्रमण गर्यो। ९०रुपैयाँ पर्ने पेट्रोलको दाम एकाएक १९० देखि२०० सम्म पुग्यो । फेरि आर्थिक कारोबार तनावपूर्ण अवस्थाबाट गुज्रिन थाल्यो। मेरो नियमित किस्ता र खर्चहरू सञ्चालनमा अप्ठ्यारो स्थितिहरु आउन थाले।
बैंकको म्यानेजरको पनि सरुवा भइहाल्यो। त्यहाँ पछि सुरु भयो बैंकको असली हर्कत। दिनदिनै बैंकका कर्मचारीहरू घरमा आउने टचर दिने जसरी पनि तपाईंले किस्ता तिर्नुपर्छ भन्ने बाध्यतात्मक स्थितिको सिर्जना गर्न थाले। मसँग भएको अलि अलि पैसा आफन्त साथीभाइबाट पनि सरसापट लिएर तिर्न थाले। सरसापाटपछि अलिअलि रहेको श्रीमतीको गरगना पनि बेचेर त्यो पनि तिर्न थाल्यो। सबै बचत र सबै खालका सापटीहरू सकिसकेपछि अप्ठ्यारो स्थितिमा पुगे।
बैंकको ऋण लिँदा ८.५% ब्याजमा कुरा भएको थियो। एकाएक बैंकले मार्केट बढ्यो भनेर १५.५% पुर्यायो। त्यस्तै बेलामा किसान नआएको भनेर थप प्यानल भनेर २% बढायो। यसरी मैले १७.५% तिर्न बाध्य भएँ। मैले यो त कहाँसम्मको न्याय हो भनेर बारम्बार कुरा गर्दाखेरि उनीहरु मसँग उल्टै रिसाउन र धम्काउन थाले।
अब तपाईँलाई हामी कालोसूचीमा हाल्छौं। तपाईंको घर लिलाम गर्छौं। र तपाईंको सार्वजनिक ठाउँमा हामी बेइज्जती गर्छौ भन्ने कुरा गर्न थाले। समस्याले म मात्रै होइन मेरो आमाबुवा सासुससुरा देखि मेरो श्रीमती र छोराछोरी सम्म पीडित हुन थाल्यो। छोराछोरीलाई पढाउने खर्च सामान्य बिजुलीको पैसा तिर्ने खर्च ग्यास बाल्ने खर्च लगायत दैनिक आवश्यकताहरु पूर्ति गर्न पनि गाह्रो हुन थाल्यो। सहकारी लगायत अन्य क्षेत्रमा पनि प्रब्लम सुरु भइसकेको रहेछ। राज्यबाट काहीँबाट केही सहयोग हुने र भविष्यको बारेमा केही जानकारी भएन। यी सबै कुरा तपाईँलाई जानकारी नै भएका विषयहरु नै हुन्। यो अवस्थाले मसँग साह्रै विकल्पहरूको कमी महसुस भएको भान भयो। त्यसकारणले गर्दा मैले कि त जीवनै त्याग्नुपर्ने कि त देश त्याग्नुपर्ने कि त समाज त्याग्नुपर्ने कि त यो अवस्थामा रहनै नसक्ने अवस्था भयो।
गभर्नर ज्यू त्यहाँपछि बैंकले ३५ दिने सूचना निकाल्यो र सम्पूर्ण प्रोसेस गरेर मेरो घर जग्गा लिलाम गरी उसले आफ्नो नाममा लग्यो।
गभर्नर ज्यू म देश छोडेर अहिले म पुरानै देशमा फेरि पनि आफ्ना अप्ठ्याराहरुका बीच सुनौलो भविष्यको कामना गरी हात नंग्रा ख्याएर काम गरिरहेको छु तर मेरा मनमा केही प्रश्नहरु जलन्त रुपमा उठेका छन् तिनीहरूको उत्तर दिने यहाँले प्रयास गर्नुहुन्छ कि भन्ने मेरो हजुरप्रति अपेक्षा छ।
१.) मेरो जग्गामा पुर्खाको सम्पत्ति मेरो पसिना र रगतको मूल्य १५ वर्षको त्याग र तपस्या सबै थियो र बैंकले दिएको ऋण जम्मा त्यो जग्गाको मूल्यको २०% मात्रै थियो। यो कारणले गर्दा उसले जुन लिलाम गरेर लग्यो जम्मा १०% लगानी गरेर मेरो ९०% सम्पत्ति लग्यो के यसले म जस्ता मान्छेहरुलाई न्याय गर्छ। म जस्ता सोझा साझा मान्छे लाखौं छन् उनीहरूको लागि यो भन्दा ठूलो अन्याय के हुन सक्छ त्यसकारणले गर्दा बैंकहरुले जति पनि हाउस लोन गराएका छन् त्यो उनीहरूको स्क्यामको रुपमा रहेको छ।
२.) बैंकका कर्मचारीहरूले जुन हिसाबले हामीलाई ट्रिट गरे त्यसमा हामीले के गल्ती गरेका थियौं र वृद्धा आमाबाउलाई हप्काउने कराउने र ब्ल्याकलिस्टमा पार्दिन्छौं भविष्य बर्बाद पार्दिन्छौं। तपाईंको नातिनातिनाको भविष्य बर्बाद हुन्छ। अनागरिक हुनुहुन्छ जस्ता कुराहरु गर्ने र मानसिक रुपमा यातना दिएर सयौं मान्छेलाई मर्न बाध्य बनाएका कुरा त्यत्तिकै समाचारमा आएका होइन रहेछ।
हामीले यो अवस्थालाई भोग्यौँ र यो अवस्थालाई अझै पनि सयौं मानिसहरूले भोग्न बाध्य भएको कुरा हामी दैनिक जस्तो समाचारमा देखिरहेका हुन्छौ।
३.) गभर्नर ज्यू बैंकहरू मिटर ब्याजी हुन्। त्यसमा तपाईँ कन्फ्युज नहुनुस्। किनभने लगानीका आधारमा उनीहरुले जे गरे पनि उठानेका आधारमा १०% लगानी गरेर ९०% एक्स्ट्रा उठाने गरिरहेका छन्। मेरै केसमा हेर्नुहुन्छ भने मेरो आफ्नो व्यक्तिगत जग्गामा उसले दिएको ऋण जम्मा घर बनाउने ६०% अब विचार गर्नु त त्यसमा पनि मैले अझै ३५% तिरिसकेको बाँकी रहेको ६५% पैसाका लागि सबै घरजग्गा लग्यो। यो कहाँसम्मको न्याय हो? यसमा हजुरले हेर्ने दृष्टिकोण के छ?
