रुषा थापा
अहिले बजारमा सर्वसाधारण वा व्यापारीहरु भन्छन्, ‘मारवाडीहरुले यहाँ व्यापार गरेर कमाएको पैसा आआफ्नो देश लगे ।’ आफुले तिर्नुपर्ने रकम भने नतिरेको तर लिनुपर्ने रकम धमाधम उठाएर उनीहरु आफ्नो देश पलायन भएको बताइन्छ । धेरै मारवाडीहरुले नेपाल बसेर व्यापार गरी कमाएको रकम आफ्नो मुलुक भारत लगिसकेका छन् ।
यता, बैंक तथा वित्तिय संस्थामा समेत भएको रकम भटाभट उनीहरुले निकालिरहेका छन् । काठमाडौं उपत्यकाभित्र तथा बाहिरी जिल्लामा विभिन्न व्यापार व्यवसाय गर्दै आइरहेका मारवाडीहरु अहिले आफ्नै मुलुक भारत गएका छन् । कतिपय भने जाने तयारीमा छन् ।
उनीहरुले व्यापार गरेर वा राजस्व छलेको रकम सहकारीमा जम्मा गरेका थिए । तर, सहकारी भागेको देखेर उनीहरु तर्सिएर बैंकबाट समेत आफ्नो रकम निकालिरहेका छन् । नेपालमा झण्डै दुई वर्ष हुन लाग्यो मन्दी सुरु भएको । मन्दीका कारण व्यापारव्यवसाय ठप्प हुन पुग्यो ।
यद्यपि, मारवाडीहरु भने दुई वर्षसम्म यहाँ व्यापार हुन्छ कि भनेर बसिरहे । तर, यहाँ व्यापारव्यवसाय नभएपछि वा झनै आर्थिक तरलता देखिएपछि उनीहरु आफ्नै देश फर्किन थालेका छन् । प्रत्येक दिन व्यापारीहरु पलायन भएका छन् । चाँहे त्यो नेपाली होस् या मारवाडी । अहिले बजारमा सटर छोड्न यत्तिकै छन् ।
अर्थमन्त्री डा.प्रकाशशरण महतले जग्गाको कित्ताकाट फुकुवा गरेपछि व्यापार बढ्छ भन्दै आश्वासन बाँडेका थिए । यता, सेयरको १२ करोड सीमा हटेपछि कारोबार बढ्छ पनि भने । तर, जे सुकै गर्दा पनि न व्यापार नै बढ्यो न सेयरको कारोबार । दशैंपछि सर्वसाधारण झनै निराश भएका छन् । प्रत्येक दिन कोही न कोही व्यापारी सटर छोडिरहेको देखिन्छ ।
मुलुक पूरै आर्थिक मन्दीमा गइसक्यो र व्यापारव्यवसाय खस्किसक्यो भनेर बच्चादेखि बूढोसम्मले थाहा पाएका छन् । जो व्यक्ति उपत्यका वा बाहिरी जिल्लामा कोठा, फ्रल्याट वा सटर भाडामा लिएर अथवा व्यापारव्यवसाय गर्दै आइरहेको थियो । ऊ आज आम्दानी नभएपछि कोठा र सटर नै छोडेर विदेश पलायन भएको छ ।
सडकमा हिँड्दा पाइलैपिच्छे कोठा, फ्रल्याट र सटर खाली भनी लेखिएको पोस्टर देखिन्छ । मालपोत र यातायात कार्यालयमा पनि सुनसान छ । दुई वर्षअघि भीडले थेग्रिनसक्नु हुने यी कार्यालयमा अहिले एउटा पनि सेवाग्राही देखिदैँन । बैंकमा भने बचतकर्ताहरुको लाम लागेको छ । तर, बचत गर्न नभई निकाल्न ।
सर्वसाधारण जनताले बैंक र सहकारी दुवैमा बचत गर्न छोडेका छन् । सँगै घरजग्गा, गाडी र सेयरमा पनि लगानी गर्न छोडेका छन् । अहिले खाद्यबाहेक अन्य सामग्री किन्न मानिसहरुले छोडेका छन् । मानिसहरुले आफुसँग भएको रकम पनि घरमै राखेका छन् भने बैंक तथा वित्तिय संस्थामा भएको रकम पनि निकालेर घरमै लुकाइरहेका छन् ।
हल बजारमा व्यापार व्यवसाय गरिरहेका व्यापारीहरु पनि दिनभर बहनी समेत नहुने बताउँदै एक÷दुई महिनामै आफु पनि विदेश पलायन हुने सुनाउँछन् । मुलुकको अर्थतन्त्र यस्तो अवस्थामा पुग्दा समेत वा जुनसुकै व्यापारव्यवसाय ठप्प हुँदा समेत अर्थमन्त्री महत झण्डावाला गाडी चढ्छन् अनि मुलुकको अर्थतन्त्र ठिकठाक छ भनेर ढाँट्छन् ।
यदि महतसँग नैतिकता थियो भने उनले पदबाट राजीनामा दिनुपथ्र्यो । उनले न पाँच सय र हजारको नोटमा प्रतिबन्ध लगाई दुई हजारको नयाँ नोट निकाल्न सके न बजार चलायमान बनाउन नै सके । हिजो ३५ सयमा किनेको सेयर आज सय रुपैयाँमा बिक्री हुदैँन । पचास लाखको घडेरी लाखौंमा बिक्दैँन त बीस लाखको गाडी पाँच लाखमा बिक्री हुन्न ।
बजार यस्तो अवस्थामा पुग्दा समेत अर्थमन्त्री महत न बजारमा सुधार ल्याउन सक्छन् नपद नै त्याग्छन् । हप्तामा दुई पटक (बिहिबार र शुक्रबार) मन्त्रिपरिषद्को बैठक बस्ने गरिन्छ । मन्त्रिपरिषद्को बैठकमा जहिल्यै विदेशी ऋण स्वीकृति गरिन्छ । नेपाल सरकारले झण्डै २६ खर्ब विदेशी ऋण लिइसकेको छ ।
दशैंमा पनि सरकारी कर्मचारी, जनप्रतिनिधि, ज्येष्ठ नागरिकलगायतलाई तलबभत्ता र पेन्सन विदेशीसँग ऋण लिएर दिइयो । सरकारी कर्मचारी र जनप्रतिनिधिहरुले देश बेचेर दशैंमा खसीबोका काटेर खाए अनि दशैं मनाए । आफु जन्मिएको भूमि बेचेर खसी किनेर खाने अनि दशैं मनाउने हाम्रा राष्ट्र सेवक कर्मचारी र हामीले नै चुनिएर पठाएको जनप्रतिनिधि हुन् ।
विदेशी ऋण प्रत्येक नेपालीको टाउकोमा लाखौं पुगेको छ । २०७८ सालको जनगणनाअनुसार नेपालको जनसंख्या दुई करोड ९१ लख ६४ हजार ५७८ रहेको छ । यी सबै जनतामाथि विदेशी ऋण छ । अब सरकारले विदेशीसँग लिएको ऋणको साँबाब्याज तिर्न नसके सरकारी कर्मचारी र जनप्रतिनिधिहरुले देश बेचेर दशैं मनाए भनेर भन्न जनतालाई केको गाह्रो ?
नेपाली सेना, सशस्त्र प्रहरी र नेपाल प्रहरीले आफ्नो मुलुकको भूमिको संरक्षण गर्छु भनेर जागिर खाएका हुन् । तर, सरकारले कताबाट ऋण लिएर तलबभत्ता र सेवासुविधा दिइरहेको छ ? भनेर उनीहरुलाई थाहा छैन । अन्य मुलुकमा देश र जनताको हितमा काम गर्दागर्दै पनि गल्ती भएमा त्यहाँको मन्त्री वा प्रधानमन्त्रीले पदबाट राजीनामा दिन्छन् । जनतासँग माफी माग्छन् । नेपालमा पनि कतिपय यस्ता मन्त्री थिए । जसले जनता र राष्ट्रको हितमा काम गर्दागर्दै पनि क्षति हुँदा नैतिकताको आधारमा पदबाट राजीनामा दिएको पाइनछ ।
यता, सिंहदरबारमा आगो लाग्दा तत्कालिन प्रधानमन्त्रीले पनि राजीनामा दिएको भेटिन्छ । अहिले त मुलुकको अर्थतन्त्र डामाडोल अवस्थामा पुगिसक्यो, विदेशी ऋणले थिचिसक्यो । तर, यस्तो हुँदा समेत न प्रधानमन्त्री नैतिकताको आधारमा राजीनामा दिन्छन् न विपक्ष दलका नेता राजनीतिबाट सन्यास लिन्छन् ।
पूर्वराजा पृथ्वीनारायण शाहले मुलुकको एकीकरण गरेका थिए । टुक्रा टुक्रा भएको हाम्रो देशलाई उनले जोडेका थिए । तर, अहिले छिमेकी मुलुक भारत र चीनले नेपालको अधिंकाश भूमिमाथि कब्जा गरिसकेको छ । नेपाली जनताले केही समयमै आफुलाई नेपाली समेत भन्न नपाउने अवस्था अहिले सिर्जना भएको छ ।
विडम्बना, पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह मुलुक र जनताको निम्ति न सडकमा आउँछन् न जनताले तिरेको करबाट तलबभत्ता र सेवासुविधा लिन नै छोड्छन् । सरकारी कर्मचारी, राजनीतिक दल, पूर्वराजा र सुरक्षाकर्मी कसैले मुलुक बचाउन सक्दैँन । आफ्नो मातृभूमि जोगाउन नेपाली जनता नै सडकमा उत्र्रिनुपर्छ ।
नेपाल सरकारले विदेशीसँग लिएको ऋण मिनाहा गर्न जनताले नै आवश्यक कदम चाल्नुपर्छ । छिमेकीले कब्जा गरेको जमिन फिर्ता ल्याउन पनि जनता नै पुग्नुपर्छ । किनकि नेपाली सेना ब्यारेकमा मोजमस्ती गरेर बसिरहेको छ । सरकारी कर्मचारी, राजनीतिक दलका नेता, पूर्वराजा, उद्योग व्यवसायी, यातायात व्यवसायीलगायतको सम्पत्ति छानबिन गरी गैरकानूनी रुपमा आयआर्जन गरेको सम्पत्ति राष्ट्रियकरण गर्नुपर्छ ।
आफ्नो मातृभूमिका निम्ति बच्चादेखि बूढा र गाउँदेखि सहरसम्मका मानिस सडकमा उत्र्रिनुपर्छ । सरकारी कर्मचारी र नेताहरुले आफ्नो निजी कम्पनीजसरी देश धितो राखेर विदेशीसँग ऋण लिएर मोजमस्ती गरिरहेका छन् । तर, नेपाल सरकारी कर्मचारी र राजनीतिक दलका नेताहरुको मात्र होइन ।
यो हामी करोडौं नेपाली जनताको मातृभूमि हो । अहिले नेपाल छोडेर अमेरिका, अस्ट्रेलिया, क्यानडा गएकाहरुलाई मुलुकको माया छैन । किनकि, उनीहरु आफ्नो मुलुकलाई धरायसी बनाएर त्यहाँ पुगेका हुन् । एक नेपाली अस्ट्रेलिया जाँदा झण्डै ३० लाख खर्च हुन्छ । यहाँको ३० लाख लिएर त उनीहरु त्यहाँ पुग्छन् तर त्यहाँ कमाएको रकम यहाँ भने पठाउँदैनन् । अहिले खाडी मुलुक गएका नेपाली जनताले रगत, पसिना बगाएर कमाएर रकम (रेमिट्यान्स) ले नेपाल चलेको छ ।
त्यसैले, अब मुलुक जोगाउन सबैले आआफ्नो ठाउँबाट आवाज उठाउनुपर्छ । आन्दोलनको बाढी ल्याउनुपर्छ । यदि अझै हामी जनताले आन्दोलन गर्न ढिलो गरे भोलि आफुलाई नेपाली जनता भन्ने अधिकार समेत हामीबाट खोसिनेछ ।
