रुषा थापा
मनिसको जीवनमा समय ज्यादै महत्त्वपूर्ण छ । समयले नै मानिसलाई गरिब बनाउँछ त समयले नै धनी । पाँच दशकअघि लाख रुपैयाँ रोपनीमा बिक्री नहुने जग्गा दुई वर्षअघि आनाकै करोडमा खरिदबिक्री भयो । एक रोपनी जग्गामा १६ आना जग्गा हुन्छ ।
तर, पाँच दशकअघि त्यो रोपनी जग्गा लाख रुपैयाँमा खरिदबिक्री नहुनेमा उक्त जग्गा दुई वर्षअघि १६ करोडमा बेचियो । यसरी जग्गाको लम्बाइ, चौडाइ नबढेपनि मूल्य भने हवात्तै बढ्यो । तर, यो मूल्य बढाउनेमा जग्गा दलालीको हाल लाग्यो ।
यसरी जग्गाको कारोबार गर्दा फाइदा हुने भएपछि घरपिच्छे मानिसले दलालीको बिगबिगी हुन थाल्यो । दुई वर्षअघि जग्गाको मूल्य दिनमा दुई गुना र रातमा चार गुना बढ्यो । साथै, जग्गाको मूल्य बढेको बढ्यै हुन थालेपछि मानिसहरुले पनि जीवनभर जागिर खाएर कमाएको रकम, विदेश गएर कमाएको रकम सबै जग्गामै लगानी गरे ।
तर, अहिले यसको ठिक विपरीत भएको छ । घरजग्गामा लगानी गर्नेहरुको सोतार बनेका छन् । यति मात्र बैंक तथा वित्तिय संस्था समेत घरजग्गामा लगानी गर्दा नराम्ररी फसेका छन् । पछिल्लो समय मालपोत कार्यालय सुनसान देखिन्छ । यसैबाट पनि हामीले घरजग्गाको कारोबारमा मन्दी आएको सजिलै थाहा पाउन सक्छौँ ।
भूमाफिया, दलाली, बिचौलियाले खेतीयोग्य जमिन रोपनीको दुई लाखमा किनेर खण्डीकरण गरी आनाकै ९० लाखसम्ममा बेचेर लुटको धन्दा मच्चाए । यसले एकातिर मुलुकमा खाद्यान्नको संकट आउने भएको छ, अर्कातिर पैसा नहुनेहरु भोकभोकै मर्नुपर्ने भयो ।
याोसँगै सबै जमिन घर र बाटोमै मासिँदा मुलुकमा व्यापक बेरोजगारी सिर्जना भएको छ । अब त अन्य मुलुकले नेपालमा खाद्यान्न नपठाएको खण्डमा जतिसुकै धनी मानिस पनि भोकभोकै मर्नुपर्छ । नाफा कमाउने उद्देश्यले आँखा चिम्लेर बैंक तथा वित्तिय संस्थाले घरजग्गामा लगानी गरे ।
तर, यस क्षेत्रमा मन्दी छाएपछि अहिले उनीहर पनि डुब्ने अवस्थामा पुगेका छन् । अधिंकाशको घरजग्गा, गाडी, सेयर बैंक तथा वित्तिय संस्थाको नाममा छ । यता मालपोतमा घरजग्गाको कारोबार ठप्प छ त यातायातमा सवारी साधनको नामसारी । बजारमा यत्तिकै भेटिन्छन्, घरजग्गा, गाडी र सेयर बेच्नेहरु ।
अहिले दुई वर्षअघि आनाको ४५ लाखमा खरिद गरेको जग्गा आनाको एक लाखमा बिक्री गर्छु भन्दा पनि कोही नभेटिएको सुनिन्छ । त्यस्तै, तीन वर्षअघि चार करोड मूल्य बराबरमा किनेको घर अहिले लाख रुपैयाँमा बेच्छु भन्दा पनि किन्ने कोही छैन ।
यता एक वर्षअघि ३० लाखमा किनेको सवारी साधन अहिले एक लाखमा बेच्छु भन्दा बिक्दैँन त ३२ वर्षमा किनेको एक कित्ता सेयर सय रुपैयाँमा जादैंन । काठमाडौँ उपत्यकासहित मुलुकभर सटर, फल्याट, कोठा प्रशस्तै खाली भएका छन् ।
एक वर्षअघि दिनमै पाँच लाखको व्यापार हुनेमा अहिले कुनै दिन बहनी समेत नहुने व्यापारीहरु सुनाउँछन् । बजारमा खाद्यान्नको मूल्य हवात्तै बढेको छ । तर, लुगा पसललगायत अन्य पसल सुनसान छ ।
एक वर्षअघि कर्मचारी वा कामदार पाइदैँन थियो । तर, अहिले मानिसहरु पसल पसलमा काम खोज्दै आइपुग्छन् । उता काम लगाउने संघसंस्था, साहु, ठेकेदार आदिले तीन महिनादेखि दुई वर्षसम्मको पारिश्रमिक वा तलब नदिएको पनि सुनिन्छ ।
अहिले अधिंकाश व्यापार व्यवसायमा मन्दी आएकोले उनीहरु टाट पल्टिसकेको बुझिन्छ । मानिसको अहिलेको आवश्यकता औषधी र खाद्यान्न बनेको छ । मानिसहरुमा खान चाहिँ पाइन्छ कि पाइदैँन भनेर त्रास बढेको छ ।
उनीहरु थोत्रा लुगा लगाएर हिड्छन, तर पैसा खर्च गर्दैनन् । किन कि भोलि आर्थिक संकटसँगै खाद्यान्न संकट पनि भोग्नुपर्ने डर उनीहरुमा छ । २०३१÷३२ सालसम्म हाम्रो मुलुक खाद्यान्न आत्मनिर्भर थियो । त्यसबेला नेपाल अन्य मुलुकमा समेत खाद्यान्न निर्यात गर्ने गथ्र्यो ।
तर, अहिले नेपालको ८५ प्रतिशत खेतीयोग्य जमिन घर र बाटोले मासिँसकेको छ । यता बाँकी भएको १५ प्रतिशत खेतीयोग्य जमिन पनि खण्डीकरण गरेर सिध्याउन जग्गा दलालीहरुले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्री रन्जिता श्रेष्ठलाई दबाब दिइरहेका छन् ।
सात दशकअघि नेपालको जनसंख्या ९३ लाख थियो । त्यसबेला नेपालको भूमि पनि धेरै थियो । तर, भारत र चीनले नेपालको भूमिमाथि कब्जा गरी लुट्यो । अहिले जनसंख्या हवात्तै बढेको छ । तर, भूमि भने झनै कम हुदैँ गएको छ ।
नेपालको अधिंकाश जमिन भारत र चीनले त लागि नै हाल्यो । तर, बाँकी भएको जमिन पनि खण्डीकरण गरेर वा घर र बाटो बनेर सिद्धिसकेको छ । अहिले भारतवा अन्य मुलुकले नेपाललाई एक हप्ता मात्रै खाद्यान्न नपठाएको खण्डमा हामी नेपाली भोकभोकै मर्नुपर्ने छ ।
हामी आफुलाई नेपाली भन्छौँ । तर, हामीले खानेदेखि लाउने सबै सामान भारतलगायत अन्य मुलुकबाट निर्यात गछौं । अब त भारतले नेपालमा दुई वटा मात्र काम गर्न बाँकी छ । पहिलो नेपाली नागरिकता खारेज गरी भारतीय नागरिकता दिन र दोस्रो नेपाली मुद्राको सट्टामा भारतीय रुपैयाँमा प्रयोगमा ल्याउन ।
जब भारतले यो काम गर्न थाल्छ, तब यहाँ युद्ध सुरु हुन्छ । साथै, योसँगै भारतले नाकाबन्दी गरेपश्चात् हामी नेपाली भोकभोकै मर्नुपर्छ । अहिले नेपाली जनताको ज्यान भारतको हातमा छ । ४५ लाखभन्दा बढी सवारीसाधन नेपालमा पेट्रोल, डिजेलबाट चल्छ । अधिंकाश मानिस ग्याँसबाटै खाना पकाउँछन् ।
तर, भारतले पेट्रोल, डिजेल, ग्याँस नपठाउने बित्तिकै मानिसहरु यत्तिकै पनि मर्न थाल्ने छन् । यस्तो अवस्थामा मुलुक पुग्दासमेत नेपालका राजनीतिक दलका नेताहरु राष्ट्रियताको कुरा गर्छन् । के ढाका टोपी र दाउरा सुरुवाल लगाउँदैमा राष्ट्रियता हुन्छ ? नेपालमा सञ्चालित उद्योग, कारखाना अहिले बन्द भइसकेका छन् ।
यसले जतिपनि सामान हामी प्रयोग गछौँ, ती सबै भारतलगायत अन्य मुलुकबाट आयात गरिन्छ । हाम्रो मुलुकमा उत्पादन गरिएका खाद्यान्नमा कम विषादीको प्रयोगका साथै यी खाद्यान्न खाँदा शरीरमा पोषण लाग्छ । तर, अहिले त राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मन्त्री वा राजनीतिक दलका नेताकै घरमा भारतबाट आयात गरिएको खाद्यान्न पकाउने सुनिन्छ ।
यति मात्र नभई उनीहरु भारतबाटै आयात गरिएको कपडा लगाउँछन् त भारतबाटै ल्याएको गाडीमा सवार हुन्छन् । तर, भाषणा गर्ने बेला राष्ट्रियताको गुनगान गाउँछन् । जो मानिसले आफ्नो देशको पानी खादैँन, आफ्नो देशमा उत्पादन गरिएका खाद्यान्न खाँदैन, आफ्नो देशको कपडा लगाउँदैन के उसलाई राष्ट्रियताको कुरा गर्न सुहाउँछ ?
भारतले आफ्नो फाइदाका लागि नेपालका राजनीतिक दलका नेतादेखि व्यापारीसम्मलाई दलाली बनाएको छ । यता यीनीहरुको प्रयोग गरेर भारतले नेपालको सबै खेतीयोग्य जमिन घर र बाटो बनाएर सिध्याइदिएको छ । यसले भोलि नेपाली जनता भोकभोकै मर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भएपछि जनता नेपाली नागरिकता त्यागेर भारतीय नागरिकता लिन बाध्य हुनेछन् । यस्तो अवस्था उत्पन्न हुँदा समेत सरकारमा अहिले पनि चेतना आएको छ ।
विकसित देशमा भूमि सरकारको स्वामित्वमा राखिन्छ । त्यहाँ खेतीयोग्य जमिनमा घर र बाटो बनाउन दिइदैँन । यसले गर्दा आफ्नो देशको पैसा पनि बाहिर जान पाउँदैन त मुलुकमा खाद्यान्नको संकट पनि उत्पन्न हुदैँन ।
तर, नेपालमा भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालय र भूमि विभाग महिनैपिच्छे तथ्ंयाक निकाल्छ अनि भन्छ, घरजग्गाको कारोबारबाट यति राजस्व संकलन भयो । यसरी सरकार नै दलाली भएपछि जनता त भोकै मरिहाल्छन् नि ।
सरकारमा बस्ने प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र भूमि मन्त्री रन्जिता श्रेष्ठ नै दलाली, भूमाफियाको अगाडि बिकिपछि जनताले कसरी पेटभरी खान पाउँछन् ? एक वर्षअघि १६ सय रुपैयाँमा पाइने एक बोरा चामल अहिले ३२ सय रुपैयाँ पुगेको छ । यो पनि भारतले नपठाए नेपाली भोकै मर्नुपर्ने छ ।
यसरी सरकारले समयमै खेतीयोग्य जमिन बचाउन नसक्दा यसको मार आज जनताले भोग्नुपरिरहेको छ । अब जनता भोकभोके मर्नुपर्ने दिन आएको छ । पछिल्लो समय बैंक तथा वित्तिय संस्थाबाट लिएको ऋण तिर्न नसक्दा आत्महत्या गर्नेको संख्या हवात्तै बढेको छ । यति मात्र नभई मानिसहरु देश नै छोडेर पनि भागेका छन् ।
अहिले बजारमा सर्वसाधारण जनता भन्छन्, ‘अब झन् तरलताको अभाव हुनेछ । झन् मन्दी आउने छ त अर्थतन्त्रमा झन् गिरावट आउँछ ।’ एक वर्षअघि दिनानु मासु पाक्ने घरमा अहिले महिनामा समेत पाक्न गाह्रो परेको छ ।
आम्दानी नभएपछि सर्वसाधारण जनताले सरकारलाई राजस्व तिर्न छोडिसकेका छन् । उता सरकारी खर्च धान्न नसकेर सरकार भने विदेशी ऋण थपेको थप्पै छ । अहिले नै एक नेपालीको टाउकोमा विदेशी ऋण ९० हजार पुगिसकेको छ । अब यो ऋण तिर्न नसके नेपाल कालोसूचीमा पर्नेछ ।
त्यसैले, अब सरकारले देश र जनता दुवैलाई बचाउन आवश्यक छ । यसका लागि सरकारी कर्मचारीको तलबभत्ता र ज्येष्ठ नागरिको भत्ता कटौती गर्नुका अन्य सरकारी खर्च समेत न्यून गर्नुपर्ने छ । साथै, मुलुकको खेतीयोग्य जमिन सिध्याउनबाट जोगाउनुपर्छ ।
-भक्तपुर
