इटहरीः काभ्रेका महेश्वर नेपाललाई ह्वाट्सएपमा अनौठो नम्बरबाट फोन आयो । आश्चर्यचकित हुँदै फोन उठाए । उताबाट म केबीसीबाट अर्थात कौन बनेगा करोडपति भन्ने भारतीय टेलिभिजन कार्यक्रमबाट बोलेको तपाईँलाई ४० लाखको लोटरी पर्यो भन्ने आवाज आयो । नेपालले लोटरीबाट परेको पैसा वेस्टर्न युनियनमार्फत् पठाउन भने । तर उताबाट त्यसो गरेर नहुने बँैक खाता हुनुपर्ने र सो खाता उपलब्ध गराउनुपर्ने भनाइ राखियो । ठग र सामाजिक सञ्जालबाट हुने ठगीको बारेमा बुझेका नेपालले खासै चासो नदेखाइकनै फोन काटिदिए ।
सामाजिक सन्जालमार्फत् हुने ठगीको फन्दामा पर्ने महेश्वर एक प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । धेरैले आफ्नो बैँक डिटेल्स, एटिएम कार्डको पासवर्डजस्ता अन्यन्तै गोप्य विवरणहरु मागेर हामीलाई ठगिरहेका हुन्छन् । फेसबुक खोल्नै हँुदैन , खोल्यो कि जागिरको प्रलोभन भएका या त बिनालगानी यति कमाउनुहोस भनेर मनै लोभ्याउने पोस्ट र स्टाटसले फेसबुक प्रयोगकर्ताको मन तानिहाल्छ । ती पोस्टमा क्लिक गर्नासाथ कि त म्यासेजका अप्सन आउँछन् कि आकर्षक अहिले नै लखपति नै बनिहालिन्छ कि भन्नेजस्ता कमेन्ट र पोस्ट भेटिन्छन् । सजिलै जागिर पाउने आशामा या त लगानीबिनै व्यापारी बन्ने चाहनामा युवाहरुले महत्वपूर्ण समय त्यत्तिकै खेर फालिरहेका हुन्छन् । जागिर दिन्छौँ भन्ने कतिपय व्यक्ति तथा कम्पनीहरुले पहिला जागिरको लागि एक हप्ता अथवा केही निश्चित समय तालिम गर्नुपर्ने बताउँछन् । अनि तालिम शुल्क पहिले नै तिर्नुपर्ने प्रस्ताव राख्छन् । त्यसै त हाम्रा युवाहरु बेरोजगारीको चपेटामा परेका छन,् त्यति मात्र नभएर कोरोना महामारी र लकडाउनले भएको रोजगारी पनि खाइदिएपछि घर परिवार धान्नै धौ धौ परिरहेको अवस्थामा कतैबाट मनै लोभ्याउने जागिर तथा व्यापारको अफर आउँदा पर हट्ने कुरा पनि भएन । तर जागिर पाइने बाहानामा गरिएको खर्च खेर जाँदा भने निकै ठुलो पीडा पर्ने गरेको छ ।
पैसा कमाउन ठगी धन्दाको सहायता लिने कतिपय समुहले फेसबुक, ह्वाट्सएप, इमोजस्ता सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गरेर बेरोजगारलाई विभिन्न प्रकारका जागिरको प्रलोभन देखाई ठगी गर्ने गरिएका प्रशस्त उदाहरणहरु भेट्न खासै टाढा जानु पर्दैन । इमो, तथा ह्वाट्सएपमा ठगी गर्न कतै कतै त विदेशको मोवाइल नम्बर पनि प्रयोग भएको पाउन थालिएको छ । धेरैजसो हाम्रो छिमेकी मुलुक भारत, बङ्खालादेश, पाकिस्तानबाट त्यस्तो खालको ठगी धन्दाहरु सञ्चालन भइरहेको हुन्छ । पहिलो चरणमा तपाईले यत्तिको चिठ्ठा जित्नुभयो भन्ने र पछि जितिएको चिठ्ठा रकम प्राप्त गर्न बैँकको विवरण पठाउनुपर्ने तथा यति रकम धरौटीबापत राख्नुपर्छ भन्नेजस्ता बनावटी बहाना गरेर यस्ता व्यक्ति तथा समूहले ठगी गरिरहेका हुन्छन् । यदि त्यस्तो खालको म्यासेज प्राप्त भइहालेमा हामिले पहिला ठन्डा दिमागले सोच्नुपर्ने भनेको कहाँबाट कसले कस्तो प्रकारको टेलिफोन प्रयोग गरेर प्रलोभन देखाइरहेको छ ? त्यो प्रलोभन देखाउने मान्छेले प्रयोग गरेको म्यासेजको भाषा सहि छ कि छैन ? अफिसियल हो भने अशुद्व भाषाको प्रयोग भएको हुँदैन । अनि ती टेलिफोन नम्बरलाई पनि हामीले प्रमाणीकरण गर्न सक्छौँ । सामान्यतया उनीहरुले आफूलाई आएको अफर अरु कसैलाई नभन्न भनेका हुन्छन् । कुनै पनि कुरामा लगानी अथवा फाइनान्सका कुरा जोडिएका छन् भने आफ्ना प्रिय तथा विश्वासिला पात्रलाई सेयर गर्ने बानी गर्नुपर्छ । उनीहरुसँग सल्लाह गरेर कसरी अगाडि बढ्ने भन्ने निर्णय गर्न सजिलो हुन्छ ।
जागिरको प्रलोभनमा फेसबुकमा आएका पोस्टहरुमा पनि धेरै सिरियस भएर म्यासेजहरु गर्न हुँदैन । धेरै सिरियस भएर कमेन्ट तथा म्यासेज गरेको खण्डमा तपाईको सेन्टिमेन्टलाई बुझेर ठगहरुले तपाईसँग केही लिन सकिन्छ भनेर योजना बनाउन सक्छन् । सजिलै घरमै बसिबसी कसैले पनि कमाउन सक्दैन । पैसा कमाउन त कडा मेहनत गर्नुपर्छ । त्यो तपाईलाई पनि थाहा छ तर त्यस्तो प्रकारको पोस्ट भेट्नासाथ मन लोभिनु स्वभाविक पनि हो । आफू कुन स्तरमा छु ? आफ्नो क्षमता कति छ ? के गर्न सक्छु ? बजारको अवस्था के छ ? अहिलेको देशको अवस्थाको हिसाबले जागिर पाउन कत्तिको कठिन छ ? त्यो सबै तपार्इँ हामीले बुझेको कुरा हो । त्यसो भएको हुनाले हौसिएर कतै पनि प्रलोभनमा परिहाल्नु हँुदैन । बरु म आफू सक्षम छु, आफ्नो योग्यता अनुसारको जागिर पाउन मलाई गाह्रो हुँदैन भन्ने सोच्नुपर्छ । जागिर भनेको कुनै पनि व्यक्ति तथा कम्पनीलाई आफ्नो श्रम बेचेर त्यसबापत केही पारिश्रमिक पाउने प्रक्रिया हो । आफ्नो योग्यताको मुल्याङ्कन गरेर सही मात्रमा सामाजिक सञ्जालको विवेकपूर्ण प्रयोग गरौँ । यसमा अहिले धेरै बेथितिहरु प्नि आएका छन् । यसबाट बच्न र यसलाई सही ढङ्गले चलाउन हामी सबै लाग्नुपर्छ ।
