अनुसा थापा
नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले तत्कालीन प्रधानमन्त्री तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको कारण जेनजी आन्दोलन भएको, सरकार ढलेको, संसद् विघटन भएको र सुशीला कार्की प्रधानमन्त्री भएको आरोप लगाएका छन् । उनले केही दिनअघि भनेका थिए,‘यो सब हुनुमा ओलीको हात छ । सुशीला कार्कीलाई प्रधानमन्त्री बनाउन ओलीले नै प्रस्ताव गरेका हुन् ।’
देशमा विषम परिस्थिति हुँदापनि अझै अर्कोमाथि हिलो छ्यापेर आफू सग्लो बन्ने काम माओवादीले गरिरहेको देखिन्छ । हुन त माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्ड जता फाइदा हुन्छ, त्यतै ढल्किने व्यक्तिमा पर्छन् । २०७४ मंसिर १० र २१ गते भएको निर्वाचनमा माओवादी एमालेसँग गठबन्धन गरेर चुनावमा गयो । पार्टी एकीकरणसम्मको कुरा भए । अनि मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईँको निवासमा मार्सी चामलको भात खाएर पाँच बुँदे सम्झौता गरे ।
जसमा ओली र प्रचण्ड आधा–आधा कार्यकाल प्रधानमन्त्री र पार्टी अध्यक्ष बन्ने, पार्टी एकीकरण गर्नेलगायतका विषयहरु छन् । सम्झौताबमोजिम पार्टी अध्यक्ष र प्रधानमन्त्री नपाएपछि प्रचण्डले ओलीको विरोध गर्न थाले । तत्कालीन एमाले नेता माधवकुमार नेपाल र प्रचण्ड मिलेर ओलीलाई साधारण सदस्यसमेत नरहनेगरी पार्टीबाट बर्खास्त गरे । पछि सर्वोच्च अदालतले माओवादी र एमाले एकीकरण हुन नमिल्ने भन्दै पार्टी नै भिन्दो गरिदियो ।
ओलीले त्यहीँ रिसले २०७७ पुस ५ र २०७८ जेठ ८ गते संसद् विघटन गरे । त्यसपछि नेपाल र प्रचण्ड नेपाली काँग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाको शरणमा पुगे । सर्वोच्च अदालतले संसद् ब्यूताइदिएपछि २०७८ असार २९ गते देउवा प्रधानमन्त्री बने । देउवा सरकारमा माओवादी र नेपाल नै सहभागी भएका थिए । २०७९ वैशाख ३० गते स्थानीय तहको र मंसिर ४ गते प्रतिनिधि सभा तथा प्रदेश सभाको निर्वाचन भयो ।
चुनावमा पाँच दल मिले र लडे । संसदीय चुनावमा काँग्रेसको ८९, एमालेको ७८, माओवादीको ३२ र नेकपा एसको १० सीट आयो । ३२ सीट ल्याएका प्रचण्डमा प्रधानमन्त्री बन्ने रहर जाग्यो । उनी काँग्रेसलाई प्रधानमन्त्री नदिने अडानमा पुगे । जबकि, जनताले त देश चला भनेर काँग्रेसलाई मतदान गरेका थिए । सबैभन्दा बढी मत ल्याएको काँग्रेसबाट प्रधानमन्त्री हुनुपर्ने थियो ।
उनले काँग्रेसलाई प्रधानमन्त्री दिएनन् । एमाले, रास्वपा, नेकपा एस, राप्रपा, मधेशी दलसँग मिलेर २०७९ पुस ११ गते प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बने । काँग्रेस विपक्षमा बस्यो । प्रचण्डलाई नेमकिपाबाहेक सबै पार्टीले विश्वासको मत दियो । काँग्रेसलाई धोका दिएको भएतापनि काँग्रेसले विश्वासको मत दिएको थियो । उनले त्यसपछि एमाले, रास्वपा र राप्रपालाई धोका दिएर काँग्रेससँग गएर गठबन्धन गरे ।
काँग्रेससँग गठबन्धन गरेर सरकार बनाइयो । २०८० फागुन २१ गते पुनः काँग्रेसलाई धोका दिएर एमालेसँग गठबन्धन गरे र सरकार गठन गरियो । ३२ सीटे प्रचण्डले सार्वजनिक कार्यक्रममा बोलेका थिए,‘म पाँचै वर्ष प्रधानमन्त्री हुन्छु । मसँग जादु छ ।’ त्यसपछि ओली र देउवाले प्रचण्डले आफूहरुसँग जालझेल गरेको बुझे । २०८१ असार १७ गते काँग्रेस र एमालेबीच सरकार गठनको सम्झौता भयो ।
असार ३१ गते ओलीले प्रधानमन्त्रीको शपथ खाए । सदनमा उभिएर प्रचण्डले काँग्रेस र एमालेलाई चेतावनी दिएका थिए,‘दुई तिहाइको दम नदेखाऔं । म बंगलादेश बनाइदिन्छु ।’ त्यसपछि पनि माओवादीले सदनमा उग्र प्रदर्शनी गर्दै आएको थियो । भिजिट भिसा काण्डमा तत्कालीन गृहमन्त्री रमेश लेखकको राजीनामा मागेर माओवादी र रास्वपाले सदन अवरोध गरिरहेको थियो ।
सर्वोच्चले तत्कालीन सभामुख अग्निप्रसाद सापकोटाविरुद्धको मुद्दा अगाडि बढाएसँगै प्रचण्ड तर्सिए । आफूहरु पनि फस्ने भयौं भन्ने डर लागेपछि उनले लेखकको राजीनामा माग्न चटक्कै छोडिदिए । सरकारसँग दुई बुँदै सम्झौता गरेर उनी पाखा लागे । जबकि, रास्वपाले निरन्तर लेखकको राजीनामा मागिरहेको थियो । ओलीको सरकार ढाल्नका लागि प्रचण्डले धेरै प्रयास गरे ।
उनले देउवालाई पटकपटक भड्काउने काम गरे । तर, देउवाले सम्झौता तोड्न माननेन् । सरकार फुटाउन नसकेपछि उनी जनताको घरदैलो अभियानमा निस्किए । गत चैत १५ गते प्रसाईँको आन्दोलन हुनुभन्दा एकदुई दिनअगाडिसम्म उपत्यकाबाहिर थिए । तर, जब प्रसाईँले आन्दोलन गर्न लागेको भन्ने कुरा उनले थाहा पाए, उनी उपत्यका छिरिहाले । भदौ २३ र २४ गतेको जेनजी प्रदर्शनमा पनि त्यही भयो ।
उनी अभियानकै लागि विभिन्न जिल्ला पुगेका थिए, जेनजी प्रदर्शन हुने भन्नेबित्तिकै उनी फुत्त काठमाडौं आइहाले । २४ गते बिहान ८ बजे नै माधव नेपाल र प्रचण्डलाई सेनाले सिंहदरबारबाट उद्धार गर्यो । तर, देउवा कतै गएनन् । उनी घरमै बसेका थिए, प्रदर्शनकारीले उनलाई मरणासन्न हुनेगरी कुटे । प्रचण्ड बिहानै सिंहदरबार पुग्नु र उनलाई सेनाले हत्तपत्त उद्धार गर्नुमा कुनै न कुनै रहस्य छ ।
२४ गते साँझ विप्लवले आफूलाई पनि जेनजी आन्दोलनमा जान रहर लागेको बताए । प्रचण्डले फागुन २१ गतेको निर्वाचनमा जेनजी र माओवादी मिलेर चुनाव लड्ने बताएका छन् । यसले नै दालमा कालो छ भन्ने पुष्टि गर्छ । माओवादीले १० वर्षे जनयुद्धमा १७ हजार जनता मार्यो । हजारौं मान्छे घाइते र बेपत्ता भए । जनताले तिरेको करबाट निर्माण भएको सरकारी सम्पत्तिमा आगो लगाइरहँदा खर्बौंको क्षति भयो ।
२०६४ चैत २८ गते भएको पहिलो संविधान सभाको निर्वाचनमा माओवादीले १२० क्षेत्रमा प्रत्यक्ष निर्वाचन जितेको थियो । धेरै क्षेत्रमा थोरै भोटले माओवादी पराजय भएको थियो । २०६५ जेठ १५ गते दुई तिहाईबाट देशबाट राजतन्त्र अन्त्य गरियो । लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्था ल्याइयो । देशबाट राजतन्त्र हटाउन काँग्रेसको समर्थन निकै आवश्यक थियो ।
प्रचण्डले गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्थाको पहिलो राष्ट्रपति बनाउने भनेपछि बल्ल काँग्रेसले समर्थन जनाउन मानेको थियो । काँग्रेसकै सहयोगले राजतन्त्र हटाउन सम्भव भयो । तर, माओवादीले गिरिजालाई धोका दियो । राष्ट्रपतिमा गिरिजालाई माओवादीले समर्थन गरेन । जसका कारण पहिलो संविधान सभाको निर्वाचनबाट संविधान बन्न सकेन ।
२०७० सालसम्म माओवादीबाट दुई जना प्रधानमन्त्री बनिसकेका थिए, प्रचण्ड र बाबुराम भट्टराई । त्यतिबेलै जनताले थाहा पाए कि माओवादीसँग काम गर्ने क्षमता छैन । एउटा पार्टीका दुई जना प्रधानमन्त्री बन्दा पनि न संविधान बन्यो न देशमा विकास भयो । त्यसपछि संसद विघटन गरेर २०६९ चैत १ गते खिलराज रेग्मीको नेतृत्वमा चुनाव गराउने म्याण्डेटसहित सरकार गठन गरियो ।
२०७० मा निर्वाचन भयो । पहिलोमा काँग्रेस, दोस्रोमा एमाले, तेस्रोमा माओवादी र चौथोमा राप्रपा आयो । काँग्रेस नेतृत्वमा गठन भएको सरकारमा सुशील कोइराला प्रधानमन्त्री बने । कोइरालाले २०७२ असोज ३ गते नेपालको संविधान जारी गरे । माओवादीले नसकेको काम काँग्रेसले गर्यो । जनताले यो कुरा थाहा पाइसके कि, माओवादीसँग देश विकासको मुद्दा छैन र माओवादी नेतासँग काम गर्ने क्षमता छैन ।
प्रचण्ड तीनपटक र बाबुराम भट्टराई एक पटक प्रधानमन्त्री बने । तर, सिन्को भाँचेनन् । माओवादी पटकपटक सरकारमा गएको छ, गरेको केही होइन । माओवादीको विगतदेखि वर्तमानसम्म नियाल्दा माओवादी नेतासँग झुठ बोल्ने, व्यक्तिगत सम्पत्ति जोड्ने, विलासितामा रमाउने, भ्रष्टाचार गर्नेबाहेक अरु कुनै क्षमता छैन । अहिलेको यो व्यवस्था टिकाएको राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले हो ।
उनले धेरै कष्ट गरेर संविधान जोगाए । तैपनि प्रचण्ड आफूले गर्दा संविधान र व्यवस्था जोगिएकोजसरी बोलिरहेका छन् । उनलाई बोल्न पनि लाज लाग्नुपर्ने हो ।
