अनुसा थापा
नेपालीहरु काम गर्न विदेश जान्छन् । यहाँ काम भएन भन्दै उनीहरु भारतसहित विभिन्न मुलुक गइरहेका छन् । तर, भारतीयसहित अन्य देशका नागरिकहरु कामका लागि नेपाल आइरहेका छन् । नेपालमा सबैभन्दा भारतीय कामदार रहेको पाइन्छ । कपाल काट्ने, फलफूल बेच्ने, कबाडी संकलन गर्ने, वर्कसपमा मिस्त्री काम गर्ने, कपडा बेच्ने, किराना पसल थाप्ने, घर निर्माण गर्नेलगायतका काम भारतीयले गरिरहेका छन् ।
राजधानीमा मात्र होइन, गाउँदेखि शहरसम्म छ्याप्छ्याप्ती भारतीय देखिन्छन् । काम गर्ने मात्र नभई सडक, आकाशे पुल, मठमन्दिर, सार्वजनिक स्थलमा माग्न बसेकामध्ये धेरै भारतीय नै छ । नेपालमा जति ठूला व्यापार–व्यवसाय छ, त्यसमा मारवाडीहरुको लगानी छ । बैंक तथा वित्तिय संस्था, ठूल्ठूला कम्पनी मारवाडीको हो । नेपाल र भारतको सीमाना खुल्ला भएकाले भारतीयहरु कुनै प्रक्रियाबिनै यहाँ काम गर्न आउँछन् ।
अन्य देशका नागरिकहरु भने श्रम स्वीकृति लिएर काम गर्नका लागि नेपाल आइरहेका छन् । जसमा सर्वोच्च स्थानमा चिनियाँ रहेका छन् । नेपालमा नेपाली नहुँदा पछिल्लो समय विदेशीहरु बढी देखिन थालेका छन् । २०४६ सालपछि नेपालमा एउटा सन्तान जन्माउने प्रचलन आएको छ । एउटा सन्तान जन्माउने, त्योपनि विदेश पठाउने । जसका कारण नेपालमा नेपाली छैनन्, अन्य देशका नागरिक छन् ।
अहिलेका युवामा विवाहप्रति पनि कुनै रुचि छैन । यसले गर्दा जनसंख्यामा ठूलो असर परेको छ । ३०–३५ वर्षसम्म युवायुवती नै विवाह गर्दैनन्, विवाह गरेपनि बच्चा जन्माउँदैनन् । पहिलेपहिले सानै उमेरमा विवाह गरिन्थ्यो । उनीहरुको पाँचदेखि १२ जनासम्म बालबच्चा हुन्थ्यो । ती बालबच्चाले नेपालमै कुनै काम गर्थें, आफ्नो भूभागको संरक्षण गर्थें । पञ्चायती व्यवस्था ढलेर बहुदलीय व्यवस्था आएपछि नेपालमा नेपाली टिक्न सकेनन् ।
जनता जम्मै विदेश पुगे । यता, सरकारले पनि ‘दुई सन्तान, सुखी परिवार’ को परिवारको नीति ल्यायो । विवाह गर्न पनि २० वर्ष पुग्नुपर्ने नियम बन्यो । जसका कारण मुलुकको जनसंख्यालाई ठूलो धक्का लाग्यो । जन्मदर निरन्तर ओरालो लागिरहेको छ । विवाह गर्नलाई २० वर्ष पुग्नुपर्नेमा विदेश जानलाई १८ वर्ष लागे हुन्छ । सरकारको द्धैध चरित्र यहीबाट पुष्टि हुन्छ ।
भारतको पोलेसी नेपाल सरकार र नेपाली सञ्चारकर्मीले कहिल्यै बुझेनन् । भारतको पोलेसी जसरी पनि नेपालबाट नेपाली हटाउने हो । नेपालका उद्योग कलकारखाना बन्द गर्ने, एउटादेखि दुईटा सन्तान जन्माउन नदिने, त्योपनि विदेश पठाउने अनि आफ्ना जनता ल्याएर यहाँ राज गराउने । भारत त आफ्नो योजनामा सफल भइसकेको छ । नेपालीलाई विदेश पठाएर यहाँ सबै व्यापार व्यवसायमा उनीहरुले हस्तक्षेप गरेका छन् ।
अहिले त बुवाआमाले भएको एउटा सन्तान पनि विदेश पठाएका छन्, ऊ पनि जिउँदो आउँछ कि बाकसमा भन्न सकिन्न । नेपालबाट नेपालीलाई लखेट्न योजना भारतको भएपनि सरकारले त्यसमा पूर्ण सहयोग गर्यो । भारतले जसोजसो भन्यो, त्यसै गर्दै गर्यो । भारतकै निम्ति आफ्ना जम्मै उद्योग कलकारखाना बन्द गर्यो । यहाँ केही उत्पादन नभएपछि सबै सामान भारतबाट आयात गर्नुपर्छ ।
किराना पसल थापेर ती सामान बेच्ने पनि भारतीय नै छन् । भारतले नेपालको धेरै भूभाग कब्जा गरेको छ । अब दाउ नेपाल कब्जा गर्ने हो । नेपाली जति लेखेटेर भारतले आफ्नो बाटो खाली गरिसकेको छ तर सरकारले अझैपनि त्यो कुरा बुझ्न सकेको छैन । २०७८ को जनगणना अनुसार नेपालको जनसंख्या दुई करोड ९१ लख ६४ हजार ५७८ छ । एक करोडभन्दा बढी जनसंख्या अन्य देशमा छ, रोजगारी र शिक्षाको लागि ।
अधिकांश नेपालीले नेपाली नागरिकता त्यागेर त्यो मुलुकको नागरिकता लिएका छन् । उनीहरु अब त्यतैको नागरिक भइसकेका छन् । नागरिकता पाउने मुलुकमा पुगेका नेपालीहरुले यहाँ भएको सम्पत्ति बेचेर लगिसकें । अब उनीहरुलाई यहाँ के हुन्छ ? कुनै सरोकार नै हुँदैन । देशमा जनसंख्या घट्दै गएको छ तर सरकारलाई कुनै चासो नै छैन । ‘विवाह गरेर के नै हुन्छ र ?’ भन्ने मानसिकताबाट जनता ग्रसित छन् ।
सरकारले जनताको दिमागबाट सो कुरा हटाउन कुनै मतलब गरेको छैन । सरकारले विवाह गर्नका लागि जनतालाई प्रोत्साहन गर्न सकेन । सन्तान पाल्न गाह्रो हुन्छ भनेर जनता वैवाहिक बन्धनमा बाँधिन रुचि देखाइरहेका छन् । सरकार पनि वास्ता नै गर्दैनन् । नेपालीलाई विदेश पठाएर सरकारले बाहिरी देशको मान्छे ल्याएर यहाँ व्यापार व्यवसाय गराइरहेको छ ।
उनीहरुले बजारमा कब्जा गरेर पैसा आफ्नो देशमा लगेको लग्यै छन्, नेपाल सरकार हेरेको हेर्यै छ । अझैपनि सरकारले भारतको रणनीति बुझ्न सकेको छैन । नेपालमा नेपालीलाई रित्तो गराएर आफ्नो नागरिक यहाँ राख्ने दाउ भारतको देखिन्छ । सरकार यसमा सचेत हुन आवश्यक छ । नेपालमा लाखौंको संख्यामा भारतीय छन् । भोलि भारतले नेपालमा हस्तक्षेप गर्न खोज्यो भने भारतीयहरुले आफ्नो रुपमा देखाइहाल्छन् ।
देशको सुनदेखि नुनको व्यापारसम्म भारतको कब्जामा गइसकेको छ । अनि सरकार अझैपनि टुलुटुलु रमिता हेरेर बसेको छ । नेपालले नेपाली नेतालाई भूमिगतको समयमा त्यतिकै पालेको होइन रहेछ । लड्नका लागि सित्तैमा हतियार दिएको होइन रहेछ । उनीहरुको पोलेसी भित्रभित्रै नेपाल सिद्याउने रहेछ । घर नेपालीको छ, तर भाडामा बस्ने भारतीय छन् ।
प्रत्येकजसो नेपालीको घरमा भारतीयको बसोबास रहेको छ । आफ्नो घरमा अर्का देशको नागरिकलाई राखेर घरधनीले आफ्नो सन्तानचाँहि विदेश पठाएको छ । भोलि केही कारणबस् नेपाल र भारतको सम्बन्ध बिग्रियो, खटपट आयो भने भारतले त सहजै नेपाललाई कब्जामा लिन्छ । नेपाल सरकारले भारतीयलाई यहाँ आफ्नो सन्तानजसरी पालिरहेको छ ।
नेपाल सरकार यति निरीह छ कि विदेशमा भएका आफ्ना नागरिकलाई फिर्ता ल्याउन सक्दैन । सन्तान जन्माउन प्रोत्साहन पनि गर्दैन । विदेश नजाऊ भन्न पनि सक्दैन । अनि भारतीय ल्याएर पाल्ने । कतै देशका नेतृत्वहरुको भारतीय नागरिकता त छैन ? गम्भीर प्रश्न उठेको छ । केपी शर्मा ओली, शेरबहादुर देउवा, पुष्पकमल दाहाललगायतले राष्ट्रियताको कुरा गर्नु भनेको जनताको आँखामा छारो हाल्नु हो ।
नेपाली जति जम्मै विदेश पठाएर भारतीय ल्याउनेले राष्ट्रियताको कुरा गर्न सुहाउँछ ? खेतीपातीले खान नपुगेपछि र रोजगारीका लागि नेपाल शहर छिरे । शहर पनि सोचेको जस्तो नभएपछि नेपाली विदेश गए । अहिले त गाउँ पनि खाली भयो शहर पनि । नेपाली रित्तिएपनि भारतलाई सहज भएको छ । देशको कुनाकुनामा भारतीय पुगेका छन् । जनसंख्या जति बढ्यो, राज्यलाई त्यति नै फाइदा हुन्छ ।
नागरिकले काम गर्छ, राज्यलाई राजश्व आउँछ । जनताले देशको भूभागको रक्षा गर्छ । तर, सरकारको सोच त्यसतर्फ गएन । पछिल्लो समय नेताहरुले नै विवाह गर्न छोडेका छन् । त्यसले पनि जनतालाई विवाह नगर्न मलजल गरिरहेको छ । सरकारले त्यसबाट भविष्यमा हुन सक्ने क्षतिलाई बेवास्ता गरिरहेको छ । जनता पनि त्यस्तै छन् । विवाह नगर्नेलाई त्यागी नेता भन्छन् जनता ।
भोट दिएर उसलाई नेता बनाउँछन् । जसले श्रीमती पाल्ने आँट गर्दैन, उसले देश बनाउने हिम्मत राख्छ । सबैभन्दा ठूलो जनता हो । जनता नभई राज्यलाई कर पनि आउँदैन, देशको भूभाग सुरक्षा पनि हुँदैन, निर्वाचनमा मत पनि आउँदैन । नेपालीहरु खाईनखाई छोराछोरी बोर्डिङ्गमा पठाउँछन् । त्यत्रो दुःख गरेर पढाएको छोराछोरीले अर्काको देशका लागि काम गर्छन्, अर्काको देश विकास गर्छन् ।
भारतीयहरु बिना पढलेख यहाँ आएर बिना लगानी महिनाको लाखौं कमाउँछन् । त्यो पैसा भारत दौडाइरहेका छन् । अब भनौं,‘हामी नेपाली कहाँ छौं, हाम्रो बुद्दि कहाँ छ ? नेपाल सरकारसँग भिजन छ ?’
