चाडबाडमा खानपिनकै कारण स्वस्थ मानिस पनि बिरामी हुने दर बढी हुन्छ। अझ दीर्घरोगी त झन् बढी खतरामा रहन्छन्। त्यस कारण चाडपर्वको बेला खानपिनमा विशेष ध्यान दिन जरुरी छ। चाडबाडमा मासुका परिकार र चिल्लो खाना ठिक्क खाने र सँगसँगै तरकारी, फलफूल सलाद, दाल सबै मिलाएर खायो भने स्वस्थ्यमा धेरै लाभ हुन्छ। चिल्लो खानाका कारण शरीरमा धेरै बोसो जम्मा हुने हुँदा चाडपर्वको बेला धेरै मानिस बिरामी पर्छन्। खान जानेमा मासुले स्वास्थ्यलाई फाइदा पु¥याउँछ। तर मासु खाने बेलामा ध्यान दिइएन भने त्यसले थप समस्या निम्त्याउँछ।
मोटो शरीर, रगतमा कोलेस्ट्रोल बढी, उच्च रक्तचाप, मधुमेह, युरिक एसिड भएका व्यक्तिले सकभर मासु नखानु नै राम्रो हुन्छ। बाथ रोग भएकाहरुले चाडबाडका समयमा रेड मिट अर्थात् खसी, राँगा आदिको मासु, मदिरा, साकाहारी भए पनि गोलभेडा पालुङ्गोको साग, तामा, गुन्द्रुक, अमिलो पदार्थ, काउली नखाँदा नै राम्रो हुन्छ। खानै परेमा थोरै मात्र खाने र बिहान शारीरिक अभ्यास गर्नुपर्ने हुन्छ। बढी चिल्लो, प्रोटिनयुक्त खाना, मदिरा र धूमपान नगर्दा नै राम्रो हुन्छ।
चाडपर्वको समयमा खानामा ध्यान नदिँदा कलेजो बिग्रन सक्छ। विशेषगरी कलेजो मदिरा र बोसोयुक्त तथा चिल्लो खानाले बिग्रने सम्भावना हुन्छ। मानिसको रगतमा रहेको अल्कोहलको मात्रा जति बढ्दै जान्छ, यसले दिमाग र स्नायु प्रणालीलाई त्यति नै नकारात्मक प्रभाव पार्दै जान्छ। रक्सीलाई पचाउने काम कलेजोको हो। कलेजोमा रक्सी जम्मा हुँदै, टुक्रिँदै, जल्दै जान्छ। यस क्रममा प्रशस्त ऊर्जा उत्पन्न हुन्छ। त्यो ऊर्जा खर्च नभएमा बोसोमा परिवर्तन भई कलेजो, रक्त नली र मुटुमा जम्मा हुन पुग्छ। रक्सीलाई पचाउन कलेजोले धेरै जोडतोडका साथ काम गर्नुपर्ने भएकोले कलेजो थाक्छ। त्यहाँ बोसो जम्मा हुँदै जान्छ। र, अन्ततः कलेजो फेलसम्म हुने खतरा रहन्छ।
मधुमेह भएका बिरामीले चिनी र चिनीबाट बनेका परिकार खानु हुँदैन। यस्ता बिरामीले आलुको अचार, ड्राई फुड, जंक फुड, बोसो भएको मासु खानु हुँदैन। बिरामीले मह, केक, पेय पदार्थ, हर्लिक्स, आइसक्रिम, जाम, जेली, सख्खर, तेलमा तारेका खाना वा बोसोजन्य उत्पादन आदि खानु हुँदैन। धूमपान र मद्यपान गर्नु हुँदैन। मधुमेहीले थोरै मात्रामा चामल, गहुँ, मकै, फापर, कोदो, जौ, चिउरा, भुजा कर्नफ्लेक्स, चाउमिन, गेडागुडी खान हुन्छ। यस्तै माछा, मासु, अन्डा, फलफूल, बनस्पती तेल थोरै तर स्वास्थ्यको ख्याल गरी खानुपर्छ। मधुमेहका बिरामीले स्वस्थ मानिस सरह हरिया सागसब्जी, करेला, काउली, गोलभेँडा, स्कुस, घिरांैला, सलाद, साग, काँक्रो, सेतो मुला, बन्दा, रायो, कुरिलो, चम्सुर, पालुङ्गो, गाँजर, कागती आदि खान मिल्छ। यस्तै पेय पदार्थमा चिनी तथा घ्यू नभएका चिया, कफी, सुप खान सकिन्छ। खाना खानै परे पनि नियमित क्रियाकलाप र शारीरिक व्यायाम पनि गर्न जरुरी छ।
मुटुका बिरामीलाई सोझै असर गर्ने रातो मासुका परिकार हुन्। त्यो पनि अत्यधिक मात्रामा चिल्लो हालिएका। रातो मासु र चिल्लो दुवै मुटुका बिरामीलाई हानिकारक खानेकुरा हुन्। मुटुका बिरामीले चाडबाडको समयमा स्वास्थ्यको समस्याबाट जोगिन रातो मासु अर्थात् खसी र राँगाको मासु नखाने, रक्सी सेवन नगर्ने, धूमपान नगर्ने, चिल्लो पदार्थ कम गर्ने, कुखुरा, माछा पनि थोरै मात्रामा खाने, चिल्लो बढी भएको माछा–मासु तथा अन्य खानेकुरा खाँदै नखाने, नुन धेरै हालिएको खानेकुरा खानु हुँदैन। मुटुका बिरामीले एक÷दुई टुक्रा सेतो मासु र प्रशस्त मात्रामा हरियो सागसब्जी तथा फलफूल खानु नै उत्तम हुन्छ।
मासुको परिकारमा धेरै चिल्लो हुने भएकाले अझ धेरै चिल्लो र मसला हालेर मासुका परिकार पकाइन्छ र यस्ता चिल्लो पदार्थ उच्च रक्तचाप भएकाले खानु हुँदैन। रातो मासु र चिल्लो दुवै रक्तचापका बिरामीलाई हानिकारक खानेकुरा हुन्। उच्च रक्तचाप भएका बिरामीले यो समयमा स्वास्थ्यको समस्याबाट जोगिन रातो मासु अर्थात् खसी र राँगाको मासु नखाने, रक्सी सेवन नगर्ने, धूमपान नगर्ने, चिल्लो पदार्थ कम गर्ने, कुखुरा, माछा पनि थोरै मात्रामा खाने, चिल्लो बढी भएको माछा–मासु तथा अन्य खानेकुरा खाँदै नखाने, नुन धेरै हालिएको खानेकुरा खानु हुँदैन।
बढी चिल्लो र मदिराका कारण मिर्गौलामा असन्तुलन हुन गई मिर्गौला फेल समेत हुन सक्छ। त्यस कारण मिर्गौला रोग लागिसकेका व्यक्तिले चाडबाडमा मासु र अत्यधिक चिल्लो छुनु नै हुँदैन। यसका साथै सामान्य समस्या देखिएकाले पनि चाडबाडको समयमा मदिरा र खानपिनमा ध्यान नदिँदा मिर्गौलाले गर्ने नियमित क्रियाकलापमा सन्तुलन गर्ने प्रक्रियामा असर गर्न सक्छ।स्वास्थ्य खबरबाट
(लेखक डाइटिसियन हुन्।)
