केवल फुयाँल पेशाले प्राध्यापक हुन् । उनि इटहरीको जनता बहुमुखी क्याम्पसमा अध्यापन गराउँछन् । उनले इटहरीको कस्तुरी गोदावरी र सुस्मामा अध्यापन गराइसकेका छन् । आजका नौजवानलाई राष्ट्रभत्ति, देशभत्ति, सामाजिक बिकृती र विसंगति आदिका विरुद्ध सजग गराउँदै व्यत्तित्व र नेतृत्व विकास गर्न सिकाउँछन् उनि । त्यतिमात्र नभएर कसरी अगाडी बढ्ने ? समाज के हो ? देश के हो ? भनेर सिकाउने यी युवा प्रध्यापक देश प्रति पनि उत्तिकै चिन्तित देखिन्छन् । झुकावको हिसावले उनको राजनितिक निष्ठा कम्युनिष्टमा छ । २०४६ सालदेखि विद्यार्थी राजनितिमा लागेका फुयाँलको जीवन निम्न परिवारबाट अत्यन्त संघर्ष गरेर यो ठाउँमा आइपुगेका फुयाँलले गरिवी के हो भन्ने कुरा राम्रोसँग बुझेका छन् । समाजका विभिन्न प्रवृतिको समेत विश्लेषण गर्दै युवाहरुलाई सजग गराउँछन् उनि । यसरी हेर्दा फुयाँलको जीवन अथाह संघर्षमा वितेको देखिन्छ ।
२०५२ सालमा जनता क्याम्पसमा पढ्दै गर्दा त्यहाँको अखिल नेपाल स्वतन्त्र विद्यार्थी संगठनको सदस्य भएका फुयाँल कार्यकारी समितिमै बसेर काम गरेका व्यत्ति हुन् । विद्यार्थीकालको राजनितिमा अग्रपंतिमा देखिएपछि पार्टीले फुयाँललाई वडा समितिमा राखेको थियो । झापा जिल्लाको हडिया बुधबारेमा जन्मेहुर्केका केवल इटहरीमा आएपछि तत्कालिन इटहरी नगरपालिका वडा नम्बर ८ मा नेकपा एमालेका २ कार्यकाल सचिवको भुमिकामा देखिए । पछि डिग्रि पढ्ने क्रममा विराटनगरको डिग्रि क्याम्पसमा अखिलबाट स्ववियुको उपसभापतिमा पनि लडेका थिए तर हार्दा पनि ठुलो मत पाएका फुयाँल विजय जुलुसमै गएर बिजेतालाई शुभकामना दिन भ्याएका व्यक्ति हुन् ।
पहिले पार्टीमा सक्रिय भएर लागेपनि आफु विस्तारै अध्यापनमा व्यस्त हुदै गएपछि पार्टीकै एउटा संगठन बुद्धिजिवि फाँटमा रहेर काम गरिरहेका फुयाँललाई सिकाउनेहरुले कम्युनिष्ट पार्टी भनेको गरिवको पार्टी हो, सर्वहारा वर्गको पार्टी हो । यो पार्टीले बहुमत ल्याएर सरकारमा गएपछि विरामी हुँदा उपचार गराउँछ, आधारभुत आवश्यकताहरु बाट कसैले बन्चित हुनुहुदैन, शिक्षा सबैको अधिकार हो भन्ने सिकाए । कम्युनिष्टहरुका पिता लेलिन, माक्स, माओका पुस्तकहरुको राम्रो अध्ययन गरेका फुयाँलले प्रगतिशिल र प्रगतीबादि साहित्यको समेत राम्रो अध्ययन गरेका छन् । फुयाँलले डिग्रिको थेसिस समेत प्रगतीबाट साहित्यमा गरेका रहेछन् । केवलले देश विदेशको राजनिति समेटिएका पुस्तकहरु पनि पढे त्यसमा पनि उनलाई सिकाउनेहरुले भनेको जस्तै थियो । जव नेकपा एमाले र माओवादीको एकता भएर नेकपा बन्यो अनि सर्बशक्तिमान सरकार बन्यो त्यसको नेतृत्व केवलले आस्था राखेकै पार्टीका नेता केपि शर्मा ओलीले गरे ।
दुई तिहाई मत सहितको सर्वशत्तिमान सरकार थियो त्यतिमात्रै नभएर त्यसको नेतृत्व समेत आफनै नेताले गरेका थिए । आशाहरु थुप्रै थिए ,हुन त संविधान जारी गर्नेताका भारतले नाकाबन्दी गरेका बेला केपी ओलीले देखिएको राष्ट्रबादले पनि निकै आशा गर्ने वातावरण बनाएको थियो । सरकार बनेपनि आशाअनुरुप काम गर्न सकेन् । सरकारले बजेटहरु ल्याइरहयो पारित पनि भए, काम भएनन् । सत्ता र सर्वोच्चता हातमा पाएका केपीले जनताको पक्षमा काम गर्ने र गरिवले सुखको अनुभुति गर्ने दिन आउन लागेन जति वेला “रअ” का प्रमुखले काठमाण्डौमा आएर देशका प्रद्यानमन्त्रीलाई भेटे त्यसपछि बुद्धिजिवि मानिएका केवल फुयाँलले अव देशमा लोकतन्त्र सुरक्षित छैन भनेर आंकलन गर्न हिच्किचाएनन् । केवलकै भाषामा भन्दा केपिले देशका लागि धेरै गर्छन् भन्ने लागेको थियो तर उनि त्यो राष्ट्रवादी नभई इशारामा चल्ने पात्रको रुपमा देखा परे तव आश मर्यो नेतृत्वबाट । यीनै कुराले मनमा विद्रोहको भावना जन्मायो । एउटा पढेको कम्युनिष्ट अर्थात वुद्धिजिवि कम्युनिष्ट भएका नाताले यथास्थितीमा बस्न सकेनन् र पार्टीभित्र विद्रोह बोल्दै समाजवादी आन्दोलनमा निस्किए, यी युवा प्रोफेसर । नेकपा एमालेबाट विद्रोह गरेर जन्मिएको नेकपा एकिकृत समाजवादीका इटहरी नगरकमिटिका इन्चार्ज , जिल्ला सचिवालय सदस्य एंव वुद्धिजिवी फाँटका प्रदेश एक उपाध्यक्ष समेत रहेका फुयाँलसँग प्रदेश पोर्टलका लागि प्रेम बास्तोला र प्रकाश बन्जाराले गरेको कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ।
कम्युनिष्ट राजनितिमा कसरी आकर्षित हुनुभयो ?
कम्युनिष्ट सच्चा सर्वहारा वर्गको पार्टी हो भन्ने थियो । सानैमा विद्यालयमा पढ्दाकै बखत कम्युनिष्टको सरकार आयो भने विरामी हुँदा उपचार पाइन्छ । शिक्षामा पहुँच हुन्छ । हरेक नागरिकले सहज रुपमा शिक्षा पाउँछन् भन्ने जस्ता वर्गीय कुराहरु सिक्ने मौका पाइयो । २०४६ सालबाट नै विद्यार्थी राजनितिमा प्रवेश गरेको हुँ । पछि २०५२ सालमा जनता क्याम्पसमा पढ्दै गर्दा अनेरास्ववियुमा प्रवेश गरेँ त्यहाँ पदाधिकारीकै रुपमा कामगर्ने मौका मिल्यो । मेरो अध्ययन अनुसार कम्युनिष्टहरु विधि, प्रद्धती र दर्शनमा आधारित हुन्छन् भन्ने थियो । पछि इटहरी नगरपालिकाको वडा नम्बर ८ को वडा समितिमा आए । त्यहाँ २ कार्यकाल सचिवको भुमिका निर्वाह गरेँ । कम्युनिष्ट पार्टीमा त्यो पनि नेकपा एमालेमा धेरै दुःख गरेर आइयो । पछि एमालेको नेतृत्व दक्षिणपन्थी अवसरवाद तिर लम्किएपछि हामीले समाजवादको वकालत गर्दै बिद्रोह गर्न बाध्य भयौँ ।
ठ्याक्कै एक बुँदामा सबैले बुझनेगरी भन्दा दक्षिणपन्थी अबसरवाद भनेको के हो र किन केपि ओलीलाई दक्षिणपन्थी अवसरवाद अंगालेको आरोप लागेको हो ?
दक्षिणपन्थ भनेका कम्युनिष्टको नीती विधि र सिद्धान्त विपरित साम्राज्यवादी मुलुकले गरिव मुलुकको साधन र स्रोत उपयोग गरेर आफु मोटाउने र गरिव मुलुकलाई खोक्रो पार्ने प्रवृति हो । देख्नमा राष्ट्रवादी जस्तो देखिने तर पद, पैसा र प्रतिष्ठाको उपयोग गरेर भित्रि रुपमा त्यस्तो निति लिएका राष्ट्रहरुलाई सघाउने निति केपि ओलीमा देखिएकाले ओलीले कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई सत्तामा पुग्ने भर्याङ्गको रुपमा मात्रै प्रयोग गरेका छन् ।
तपाई एउटा बौद्धिक वर्गको व्यत्ति सक्रिय रुपमा समाजवादी यात्रामा निस्किनुको कारण चाँहि के हो ?
बुद्धिजिवीहरु तेस्रो नेत्र भएका व्यक्तिहरु हुन् । माक्स पनि भिजिटिग प्रोफेसर थिए । मदन भण्डारी अध्यापन गराउँथे । बाबुराम भटराईले पनि बुद्धिजिवीकै बैठकमा अवको लडाई क्रान्तिबाट मात्रै सम्भव छ भनेर माओवादी क्रान्तिमा लागे । बुद्धिजिवीहरु पढेर र परेर पनि राजनितिक चेतना विकास भएका हुन्छन् । बुद्धिजिविमा चेत भएकाले राजनैतिक चेतना हुन्छ र यसो गर्यो भने समाजलाई सहि दिशामा लान सकिन्छ भनेर बुझेका हुन्छन् । यसो भएको हुनाले बुद्धिजिवीहरु समाज परिवर्तनका बाहक नै हुन् । यीनै कुराबाट प्रभावित भई म कलेजको अध्यापनमा व्यस्त हुन थालेपछि बुद्धिजिवि फाँटमा पार्टीलाई सघाएर बसेको थिएँ । बुद्धिजिवी फाँटको नगर अध्यक्ष बनेको बेला पार्टीमा केही गुटबन्दी रहेछ भन्ने कुरा थाहा पाए । केपी ओली हिरो हुन जस्तो लाग्थ्यो । भारतले सिमाना बन्द गर्दा केपीको राष्ट्रबाद हेरेर मख्ख पर्नेमा म पनि थिए । तर जव पार्टी फुटाउने विद्ययक ल्याइयो त्यस लगत्तै विश्व बैँकको एजेन्ट जस्तो बनेका युवराज खतिवडालाई अर्थमन्त्रालयको जिम्मा लगाइयो त्यसो हुन थालेपछि पार्टी नेतृत्व प्रति शंका पैदा हुदँै गयो । त्यतिमात्र नभएर प्रद्यानमन्त्रीकै सल्लाहमा महेस बस्नेतहरुले सांसद अपहरण गर्ने काम गरे त्यसपछि मलाई गणतन्त्रमाथि कालो बादल मडारिएको भान भयो । कम्युनिष्ट निष्ठा बोकेको व्यक्ति देशको अझ भनौ आफुले अँगालेको पार्टीको सर्बोकृष्ट पदमा बसेको नेताले “रअ” को मान्छेलाई रातको ९ बजेदेखि १२ बजे सम्म भेट्नु जस्ता कुराहरुले विश्वास तुहाउँदै गयो । केपी ओली कम्युनिष्टको खोल ओडेर साम्राज्यवादी विस्तारबादीले दशौँ बर्षे देखि बनाइएका पात्र हुन जो अरुको इशारामा चलिरहेका छन् भन्ने कुरा प्रमाणित हुदैँ गयो । आफ्नो निष्ठा भएको पार्टीको नेतृत्वले देशलाई डुवाउँदैछ भन्ने बुझि बुझि चुप बस्नु भन्दा जनतालाई बुझाउनु पर्छ भनेर हाम्रै प्रस्तावमा अन्तरपार्टी संघर्ष भयो र म पनि सक्रिय रुपमै एमालेमा बिद्रोह गरेर एकिकृत समाजवादीको यात्रामा सामेल भएको हुँ ।
तपाईको भनाईमा ओली राष्ट्रवादी रहेनन् तर उनले त मलाई पार्टी भित्रबाटै काम गर्न दिइएन भन्ने गरका छन् । त्यसो भए केपी कुन एजेण्डा लिएर जनतामा जान्छन् त अब ?
केपी ओलीलाई मलाई काम गर्न दिइएन भन्ने अधिकार छैन् । सरकारमा दुई तिहाई बहुमत थियो । आफ्नै हातका मन्त्री थिए । देश विकासका पक्षमा गर्न चाहेको भए असम्भव केही थिएन् । सरकारको नेतृत्वलाई संसदले बजेट पारित गरेन भने गर्न नदिएको भन्न सकिन्छ तर केपी ओली नेतृत्वको सरकार रहँदा उनको सरकारले पेश गरेका सबै बजेट तथा निति कार्यक्रमहरु पारित भए तर जनताको लागि केहि गरेको देखिएन् । पार्टी एकिकरण गर्ने बेलामा पनि प्रचण्ड र ओलीले समाजवादमा जाने भन्ने घोषणा गरेका हुन त्यो पनि सार्थक भएन । ओलिले पद, प्रतिष्ठा र सत्ताको भर्याङ्गमा चढेर जनतालाई धोका दिँदै गए । निजि स्वार्थका लागि उनले प्रचण्डलाई पनि प्रयोग गरे यसो हुनाले ओलि के नारा लिएर फेरी जनतामा जान्छन्, त्यो एजेण्डा नै देखिदैन् ।
अव नेकपा एकिकृत समाजवादी ठिक छ भनेर जनताले कसरी विश्वास गर्ने त ?
पहिलो कुरा त नेकपा एस एमालेबाट फुटेको होइन बिद्रोह गरेको भनेर बुझ्न जरुरी हुन्छ । हामीले कम्युनिष्ट निष्ठा बोकेर हिँडेका व्यक्तिहरु एमालेमा कम्युनिष्ट धारणा नदेखिएपछि पिडित भएर विद्रोह गरेका हौँ । हामी जनतालाई यो कारणले हामीले बिद्रोह गर्यौँ भनेर बुझाउँदै जादैछौँ । समाज कस्तो छ ? कस्तो हुनुपर्छ ? कसरी बनाउन सकिन्छ ? भन्ने कुराको एजेण्डा नेकपा एसलाई थाहा छ । नेकपा एमालेबाट बिद्रोह गरेर बनेको नेकपा एकिकृत समाजवादीमा राणा शासन, पन्चालयत शासन, २०६२/ ६३ को जन आन्दोलन भोगेर आएका व्यत्तिहरुले नेतृत्व गरेको पार्टी हो । अव देशमा आर्थिक क्रान्ति शुरु गनुपर्छ उत्पादनकत्व बढाउनु पर्छ गाँस बाँस कपास , स्वास्थ्य, शिक्षा सुरक्षा र रोजगारीका लागि राज्य तयार हुनुपर्छ । राज्य तयार हुनका लागि वैज्ञानिक समाजवादको सिद्धान्त बोकेको पार्टी सरकारमा जानुपर्छ र उसले कृषिमा, उद्योगमा, पर्यटनमा ठुलो परिवर्तन गरी रोजगारका अवसरहरु सिर्जना गर्नुपर्दछ । अवको लडाई हाम्रो समानताको लागि होइन । समताको लागि हो । यो भनेको के हो भने १६ बर्षे ठिटो र ७० बर्षे बुढोलाई अहिलेको व्यवस्थाले भुटेका मकै समानताको नाममा दिइरहेको छ । तर समतामुलक समाजले ६० बर्षे बुढोलाई सातु दिनुपर्छ भन्छ । केपीमा परपिडक ग्रन्थी देखियो । त्यस्तो प्रवृति भएको रोमको शासक निरो पनि थिए । रोमलाई आँगो लगाएर उनि बाँसुरी बजाईरहेका थिए । त्यस्तै ओलीले संविधान विपरित अनेक कार्यगर्दै संसद विघटन गरेर जनतालाई पीडा दिए जनताले प्रतिगमन विरोधि आन्दोलन गर्नुपर्यो उनि यसै बारदलीमा गएर कुर्लिए । त्यसैमा उनलाई आत्मसन्तुष्ठि थियो । उनले मैले गल्ती गरेँ भनेर नस्वीकार्ने , चाकडी गर्नेलाई माथि पुर्याउने काम गरे हामी त्यसो गर्दैनौँ । समाजवादीमै पनि त्यस्ता व्यक्तिहरु जन्मिन सक्छन् अवको हाम्रो यात्रा भनेको विभिन्न प्रवृति र मनोग्रन्थी भएका मानिसहरुको प्रवृति अध्यन गर्दै असल मानिसलाई नेता बनाउने हो । ताकि फेरी ओली प्रवृति नदोहोरियोस् । परपीडक ग्रन्थी भएको नेतृत्व पर्यो भने फेरी पनि देशलाई ठुलो दुर्घटना निम्त्याउन सक्छ । नेकपा एकिकृत समाजवादी त्यसकुरामा सजग छ ।
नेकपा एसको अभियान स्थानिय स्तरमा अझ भनौ भने इटहरीमा त निकै तिव्र गतिमा देखिन्छ शुरुवातका दिनहरु कस्ता रहे बताइदिनोस् न ?
चेतना भएकाले मात्रै परसम्म देखेको हुन्छ त्यसो हुनाले सबैभन्दा पहिलो काम भनेको चेतनाको विकास गर्ने हो । एमालेभित्र विद्रोह गर्ने योजना भएपछि शुरुमा हामी २ /३ जना मात्रै थियौँ इटहरीमा । सबैले सबै कुरा बुझेका हुदैनन् हामीले बुझाउँदै गयौँ । इटहरीमा सानो आकारको नगरकमिटि बन्यो । तिहारको बेला सन्देश मुलक द्यौसी भैलो खेलियो केहि स्रोत पनि जुट्यो । विस्तारै प्रवृतिका विरुद्ध हामी एक हुँदै गयौँ । घर घरमा पुगेर जनतालाई बुझाउने काम भयो शुरुमा बुझेकाहरु पनि डराए । हिजोदेखि ओली प्रवृतिलाई गलत भन्नेहरु पनि छन् तर डराएर बसेका थिए । बुझाउँदै गएपछि बुझ्दैँ गए । हामी नेता भन्दा पनि जनतामा जान्ने हो । जनताले छिटो कुरा बुझछन् । चेतना दिने हो , जनताको काममा अहोरात्र खट्ने हो । संगठन तिव्ररुपमा अघि बढिरहेको छ । समाजमा भएका विकृति र विसंगतिका विरुद्ध बोलिलरहेका छौँ । संगठन तिव्र रुपमा अगाडी बढिरहेको छ र बढ्छ ।
जनतालाई बुझायौँ भन्नु भयो के कुरा चाँही बुझाउनु भयो ?
जनतालाई कम्युनिष्ट आन्दोलनको आरोह अबरोह बुझायौँ । कम्युनिष्ट दर्शन , सिद्धान्तका बारेमा बुझाउँदै केपी ओली प्रवृतिका बारेमा बुझायौँ त्यो प्रवृतिले तीन वटा बजेट ल्याउँदा पनि मजदुरका पक्षमा , किसानका पक्षमा दलित उत्पिडितका पक्षमा जनपक्षिय राष्ट्रिय उत्पादन बढाउने विकल्प दिन सिन्कै भाँचेन । समाजको विकास क्रमसँधै प्रगती उन्मुख हुन्छ । मान्छेले बनाएका नियम कानूनले जसरी मान्छेको शोषण गर्छ त्यसका विरुद्धको जनलहर बढ्दै गएको छ । धनी र गरिव विचको खाडल प्राकृतिक होइन् कृतिम हो । यो धर्तीमा जन्मिएका जो कोही मानिसले पैसा नभएकै आधारमा पढ्न नपाउने उपचार नपाएर मर्ने स्थिती हुन हुदैन् । हामीसँग भएको सम्पत्ति पनि सँधै भरी रहँदैन तर सन्तानको आधारभुत आवश्यकता र शिक्षा स्वास्थ्य र रोजगारीको ग्यारेन्टि राज्यले गर्नुपर्छ । त्यो कुरा ओली सरकारमा हुँदा भएन् किनभने त्यो दक्षिणपन्थी बिसर्जनबाद उन्मुख भयो । समाजवादको उदेश्य धनीको लुटेर गरिवलाई दिने होइन् । राज्यले गरिवहरुलाई प्राथमिकता दिने हो , अवसर दिने हो र राज्यलेनै गरेको समाजमा धनी र गरिवको मनोवैज्ञानिक विभेद छ त्यसलाई हटाउने हो । गरिवहरुमा हिनताबोध हुने वातावरण समाजवादमा हुदैन् । गरिव धनीको लेवललाई बराबरी गर्ने हो । अहिलेको विश्वको वेभ नै समाजवाद उन्मुख छ । मानव भएर पैसा नभएकै कारण शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता कुरामा बन्चित हुन मिल्छ र ? भन्ने कुराहरु हामीले जनतालाई भन्यौँ र बुझायौँ ।
एउटा बौद्धिक वर्ग बुझाइमा अहिलेको नेपालको संविधानलाई पूर्ण मान्ने अवस्था छ कि छैन ?
हामीले संविधान ल्याउनै पर्ने अवस्थाका बाबजुत संविधान ल्यायौँ तर सबै कुरा समेटिएको भए कसैले आन्दोलन गर्नुपर्ने अवस्था आउने थिएन् । सबै वर्गका अधिकारलाई समेटिएको छैन् । दलित , जनजातिलाई अधिकार दिइयो तर सबै दलितहरु गरिव छैैनन् । वर्गिय आधारमा मात्रै राज्यले जनतालाई सुविधा दिनुपर्छ । कतिपय ठाउँमा उपरीमाथि थुपरी गरेर सामाजिक सुरक्षाभत्ताहरु बाँडिएको छ । वर्गिय हिसावले सामाजिक सुरक्षा बाँडिनु पर्छ । अरबौँको कमाई हुनेलाई ४ हजार सामाजिक सुरक्षा भत्ताले असर गर्दैन् । बरु त्यो शिक्षामा खर्च गर्न सके कयौँ गरिवका छोरोछोरीले पढ्न पाउँछन् । संबिधान परिवर्तनशिल दस्तावेज भएको हुनाले त्यसलाई परिमार्जन गर्दै लानुपर्छ आफैँमा पुर्ण छ जस्तो लाग्दैन् ।
चाँडै नै तीनै तहको निर्वाचन आउँदैछ देशको वर्तमान निर्वाचन प्रणाली कस्तो लाग्छ ?
अहिलेको निर्वाचन प्रणाली ठिक छैन् । पैसा खर्च गरेरमात्रै चुनाव जितिन्छ र पार्टीले पनि पैसा खर्च गर्न सक्नेलाई मात्रै टिकट दिने चलन छ । पैसा धेरै हुनेहरु असल हुन्छन् ? यीनिहरु त ठुला मात्रै हुन्छन । ठुलो हुनु र असल हुनुमा फरक छ । सबै असलले टिकट पाएका छन् त ? अनि आफ्नो चुनावी खर्च उठाउनकै लागि उनिहरुले नीतिगत भ्रष्ट्राचार गरेर उठाउनु पर्ने अवस्था आउँछ । सबैले त नउठाउलान तर त्यो प्रवृति हो । यो चुनावी प्रणाली फेर्नुपर्छ र पुर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली लागु गर्नुपर्छ । पार्टीलाई भोट दिने र प्रणाली हुनुपर्छ पार्टी पनि प्रद्धतीमा हुनुपर्छ । पार्टीको पुर्ण कमिटिको वैठक बसेर जनताको सेवागर्ने खालको इमानदार व्यक्तिलाई छानेर नेतृत्वमा पुर्याउने काम पार्टीले पनि गर्नुपर्छ ।
अहिलेका प्रदेश सरकारले गरेको कामलाई कसरी मुल्याकन गर्नुभएको छ ?
प्रदेशका मुख्यमन्त्रीले तथा मन्त्रीहरुले कार्यक्रम उद्घाटन गर्दै हिड्ने होइन् । प्रदेशमा रहेका हरेक क्षेत्रका समस्याको नालिबेली केलाउनु पर्यो त्यसको लागि विज्ञहरुलाई बोलाउनु पर्यो छलफल गर्नुपर्यो अनि फिल्टर गरेर कार्यान्वयनमा लानु पर्यो । अहिलेको लोकतन्त्र बोलीको बगैँचामात्रै भयो । बोलेर मान्छेलाई मख्ख पार्ने कुरामा मात्रै प्रतिस्पर्धा भयो । काम गरेर देखाउने र साच्चैको फुलबारी बनाउने गरी मन्त्रीहरु लाग्नुपर्छ । अहिले साच्चै जनताको कामगर्ने हो भने थोरै पैसाले गर्ने कामहरु पनि छन् । यो देश बनाउने भनेको कृषक हो , मजदुर हो । उनिहरुको शिक्षा स्वास्थ् यबारेमा जानकारी लिनु पर्छ । उनिहरु उपचार नपाई मर्ने अवस्था आउनु भनेको देशको लागि ठुलो घाटा हो । त्यसैले एउटा संयन्त्र बनाएर छानाको खर भएका अति गरिव परिवारलाई ३५ सय सरकारले नै तिरेर स्वास्थ्य विमा गरिदिने हो भने ठुलो काम हुन्छ ।
अहिले कृषकलाई राज्यकोषबाट दिएको अनुदानमा व्यापक नीतिगत भ्रष्ट्राचार भएको छ, त्यसका प्रमाणहरुनै हामीसँग छन् । अनुदानको ५० देखि ६० प्रतिशत कर्मचारी र सत्तापक्षकै सेटिङ्गमा मिलेर खाने प्रवृति मौलाएको छ । अहिले मुख्यमन्त्री तथा मन्त्रीहरुले कार्यत्रमको उद्घाटनमा हिड्नुभन्दा किसानका घरदैलोमा पुगेर वास्तविक किसानको पहिचान गर्न सकेपनि धेरै काम हुन सक्छ ।
