इटहरीः हामीसँग एउटा यस्तो मनोविज्ञान छ कि व्यापार भन्ने शब्द प्राय कुनै अभिभावकले मन पराउँदैनन् ।
आफ्नो बच्चालाई भविष्यमा के बनाउने भन्ने चिन्ता प्रायः सबैमा हुन्छ । कोही डाक्टर बनाउँछु भन्छन्, कोही पाइलट । अनि कोही विदेश पठाउन लालायित हुन्छन् । तर आफ्नो बच्चाले व्यापार गर्छु भन्यो भने त्यो कुरा परिवारलाई मन पर्दैन । पढेपछि सबैले जागिर नै खानुपर्ने हो र ? समाजले पनि हामिलाई त्यस्तै व्यवहार गर्छ । विदेश जान्छु भन्यो भने यसले समयमै पैसा तिर्छ र ब्याज पनि राम्रो दिन्छ भनेर ऋण दिन तँछाडमछाड गर्ने हाम्रो समाज एउटा युवाले म आफ्नो केही व्यवसाय सुरु गर्छु भन्यो भने त्यही ऋण दिन तयार हुँदैन । बरु व्यापार गर्दा हुने नराम्रो कुराहरुलाई बढाइचढाइ गरेर एउटा उर्जाशील युवाको जोस, जाँगरलाई मार्ने काम मात्र गर्छ । युवाहरुलाई व्यावसायमा लाग्नबाट रोक्न सरकार पनि त्यत्तिकै दोषी देखिन्छ । जसको उदाहरण सरकारले थालेका असफल युवा स्वरोजगार कार्यक्रम, राम्रो उद्देश्यका साथ केही गर्छु भन्ने युवाले रकमको जोहो गर्न लाग्दा धितोबिना ऋण नदिने किरासरी खुलेका बैँक तथा वित्तीय संस्था अनि शैक्षिक बेरोजगारलाई रोजगार सिर्जना गर्न नसक्ने असफल श्रम तथा रोजगार नीति हुन् । यसै भन्छन् रामधुनीका युवा व्यावसायी बलराम चौलागाईँ पनि । गरे के हुन्न र भन्ने हाम्रो अभियानका सहयात्रीका रुपमा हामीले बलरामलाई रामधुनी नगरपालिका वडा नम्बर ५ स्थित कल्पवृक्ष पार्टी प्यालेसले सन्चालन गरेको खाजा घरमा भेट्यौँ ।
पछाडि परेका नेपाली युवा र व्यावसायका कुरा गर्ने भनेपछि खुसी हुँदै आफ्नो अनुभव साट्न तयार भएका बलराम उमेरले भर्खरै ३१ औँ वसन्तमा हिँड्दै रहेछन् । खोटाङ्ग जिल्लाको मात्तिममा जन्मेका बलराम चौलागाईँ २०६० सालतिर परिवारसहित सुनसरीको रामधुनी नगरपालिकाको झुम्कामा बसाइ सरेर आएका रहेछन् । बलरामका बुवा छविलाल चौलागार्इँले पहिला धानको कारोबार सुरु गरेका रहेछन् । अहिले बलरामसँगै धानको कारोबारबाट विकासित भएको गृहलक्ष्मी राइस मिल छ । गृहलक्ष्मी राइसमिलबाट चौलागार्इँले बुद्धभोग ब्राण्डको चामल उत्पादन गरिरहेका छन् । २०७१ सालबाट सुरु भएको गृहलक्ष्मीले राम्रो बजार बनाएको छ सुनसरीमा । विभिन्न डिलर र सप्लायरमार्फत बिक्री हुने वृद्धभोग ब्राण्डका चामललाई ग्रेडिङ्ग गरेर जिरा मन्सुली, बासमति तथा सोना मन्सुली चामलको उत्पादन र बिक्री गरिरहेका बलरामसँग अहिलेको पहिचान गृहलक्ष्मी राइस मिल मात्र छैन । गृहलक्ष्मी कृषि फार्म, गृहलक्ष्मी ट्रेडर्स र लालीगुराँस रेमिट्यान्समा पनि जोडिएका छन् बलराम । गृहलक्ष्मी राइस मिलबाट सुरु भएको उनको व्यापारिक यात्रा निरन्तर बगिरहेको छ ।
जतिबेला युवाहरु खाडी मुलुकलगायत अन्य देशमा रोजगारीका लागि हानिन थाले, ठीक त्यत्ति नै बेला बलरामले लालीगुराँस रेमिट्यान्स नामको कम्पनीको सुरुवात गरे । जसले विदेश गएका युवाले पठाएको रेमिट्यान्सलाई सहजै उनीहरुका परिवारको हातमा दिने काम गर्छ । बलरामले अहिले पनि निरन्तर यो व्यवसाय जारी राखेका छन् । उता, गृहलक्ष्मी कृषि फार्ममा माछा, गाई, बाख्रा लगायतका पशुपालन चलेको छ । फार्मको लागि चौलागार्इँले लिजमा जग्गा लिएका छन् । फार्म, राइस मिल र रेमिट्यान्ससँगै गृहलक्ष्मी ट्रेडर्स पनि छ । ट्रेडर्सबाट सुन चाँदीको कारोबार हुन्छ । यी ४ वटा कम्पनीमा प्रत्यक्ष रुपमा ३८ जनाले रोजगारी पाएका छन् भने अप्रत्यक्ष रुपमा भने थुप्रै लाभान्वित भएका छन् । यो सबै बलरामको छोटो समयको सफलता भन्नुपर्छ । यो सफलताको श्रेय उनी एक्लै लिन भने सक्दैनन् । सुरुमा राइस मिलको सुरुवात गर्ने उनका बुवा छविलाल, गृहलक्ष्मी ट्रेडर्समा साझेदारी गर्ने उनका भाइ साथै परिवारका सबैको साथ सहयोग छ । तीन दाजुभाईमध्येका एक जना भने सरकारी सेवामा संघीय राजधानीतिर बस्ने रहेछन् ।
बिजनेस एड्मिनिस्ट्रेसनमा स्नातक अर्थात् बीबीए उत्तीर्ण गरेका बलराम इटहरीमा रहेको जनता बहुमुखी क्याम्पसबाट स्नातकोत्तर अध्ययन गरिरहेका छन् । अहिलेका यवाहरुमा मेहनत नगर्ने अनि छोटो समयमै ठूलो नाफा खोज्ने प्रवृत्ति मौलाएको बलरामले हामीलाई सुनाए । युवाहरु देशमा केही गर्नुभन्दा विदेश जाने र विदेशमा भने जस्तोसुकै काम गर्न तयार हुने तर देशमा काम गर्न नचाहने गर्नाले युवाहरु व्यावसायका क्षेत्रमा आउन नसकेको बलारामको बुझाइ छ । युवालाई व्यावसायमा आउन नदिनुको अर्को कारण भने सही मान्छे र सेवा सुविधा नपाउनु पनि हो । किसानका नाममा सरकारले करोडौँ रुपैयाँ लगानी गर्ने गरेको छ हरेक वर्ष । तर त्यो सुविधा वास्तविक किसानसम्म पुग्न सकेको छैन । बलराम पनि त्यसै भन्छन् । जो किसान वास्तविक मेहनत गर्छ र आफ्नो श्रममा विश्वास गर्छ, उसलाई सरकारी सेवा सुविधाबाट वन्चित गरिएको छ । समान रुपमा सेवा सुविधाको वितरण नहुनु पनि युवालाई व्यावसायको क्षेत्रमा आउनको लागि रोक्ने एउटा कारण हो ।
सही विचार, सकारात्मक सोच र सही लक्ष्य लिएर अगाडि बढेमा अवश्य सफल भइन्छ भन्ने विश्वास राख्ने चौलागाईँलाई हामीले अहिलेका युवाले म व्यावसाय गर्छु भनेर सोच्यो भने के के गर्नुपर्छ त भनेर प्रश्न गर्यौँ । उत्तरमा उनले “ पहिला के गर्ने हो ? त्यसको बजार कस्तो छ ?, बजारमा के को ठूलो माग छ ? त्यो कुराको राम्रो अध्ययन गरेर पुँजी निमार्ण गर्नपर्छ अनि अरुले जसरी गरेका छन् त्योभन्दा फरक तरिकाले गर्नुपर्छ । ” भन्ने भनाइ राखे । अहिले व्यावसाय गरिरहेका व्यावसायीहरुले एक पटक आएको ग्राहकलाई अर्को चोटी पनि फर्केर आउने गरी सन्तुष्ट नबनाउने गरेको पनि बलरामको ठम्याइ छ । ग्राहकले के चाहन्छन् अनि एक पटक आफूसँग आएको ग्राहकलाई सँधैभरि आफ्नो बनाइरहन के गर्ने भन्ने ज्ञानको हाम्रा व्यवसायीमा कमी रहेको बलरामको बुझाइ छ । “ एउटा ग्राहकलाई फेरि आफ्नैमा फर्काएर ल्याउनको लागि ‘आफ्टर सेल्स सर्भिस’ पनि राम्रो दिन सक्नुपर्छ ” उनले थपे ।
गृहलक्ष्मी राइस मिललाई अझ व्यवस्थित बनाउँदै स्टिम प्लान्ट बनाउने साथै खाद्यान्नका क्षेत्रमा अरु काम पनि गर्ने योजना राखेका यी युवा एक सफल व्यावसायी मात्र रहेनछन् । सामाजिक काममा पनि उत्ति नै अगाडि रहेछन् । झुम्का जेसिजका अध्यक्ष साथै रामधुनीमा रहेका प्रायः सबै संस्थामा आवद्ध भएका रहेछन् चौलागार्इँ । एउटा सामाजिक सेवक र व्यावसायी भएको नाताले हामीले नेपालका अहिलेका व्यावसायिक चुनौतिहरु के के हुन भन्ने कुरा पनि सोध्यौँ । खुल्ला भन्सार सिमाना, कृषकलाई सरकारले राहत दिन नसक्दा किसानहरु उव्जाउनमा उत्साहित नदेखिनु, ठूलो परिमाणाम दैनिक उपभोग्य सामानहरु भारतबाट ल्याउनु परिरहेको जस्ता समस्याको फेहरिस्त उनले सुनाए । सरकारले उद्योगधन्दा सञ्चालन गर्नको लागि औद्योगिक क्षेत्रहरु नछुट्टाएकोमा रोषसमेत प्रकट गर्न भ्याए चौलागार्इँले । औद्योगिक क्षेत्र छुट्टाएर विकास गर्न सके बस्तिको बीचमा उद्योगधन्दा खोलिँदैन ।
साथै व्यवस्थित शहर र समाज निर्माणमा समेत यसले राम्रो भूमिका खेल्छ । नेपाली उद्योग क्षेत्रले भोगिरहेको अर्को समस्या भने दक्ष जनशक्तिको कमी पनि हो । देशमा रोजगार छैन भनेर बेरोजगार युवाहरु भटाभट विदेश पलायन भइरहेको अवस्थामा दक्ष जनशक्तिलाई देशमा टिकाउन नसक्नु, दक्ष जनशक्तिलाई आवश्यकता पूर्ति हुनेगरी सेवा सुविधा दिन नसक्नु सरकारकै कमजोरी भन्न रुचाउँछन् बलराम । राज्यले व्यावसाय दर्ता, नवीकरणजस्ता विभिन्न शीर्षकमा वर्षभरि कर तिर्ने व्यवसायीलाई आवश्यक परेको समयमा सरकारले नहेर्दा व्यवसायीले पनि खुम्चिनुपर्ने बाध्यता रहेको उनको गुनासो छ ।
