इटहरीः धार्मिक, ऐतिहासिक र पुरातात्विक दृष्टिले महत्वपूर्ण मानिएको सुनसरीको रामधुनी मन्दिरलाई धार्मिक पर्यटकीय स्थलको रुपमा विकास गर्न रामधुनी नगरपालिका लागि परेको छ ।
त्रेता युगमा भगवान राम वनवास जाँदा एकरात बसेको र उनैले जलाएको धुनी अर्थात आगो आजसम्म जलिरहेको ऐतिहासिक धार्मिक किम्बदन्ती रहेको रामधुनी मन्दिरमा प्रतिदिन आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरुको भिड लाग्ने गरेको छ ।
रामधुनी मन्दिरकै नामबाट नामकरण भएको रामधुनी नगरपालिकाले प्रत्येक बर्षको नीति, कार्यक्रम र बजेटमा मन्दिर क्षेत्रलाई व्यवस्थित धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रका रुपमा विकास गर्न बिभिन्न कार्यक्रमहरु समेटिएकै हुन्छन् । चालु आर्थिक बर्षमा पनि सो मन्दिर परिसरमा १०८ धारा जडानको कार्य अन्तिम चरणमा पुगेको छ । यहि असार भित्रमै निर्माणकर्ताहरुले हस्तान्तरण गरिने रामधुनी नगरपालिकाका मेयर शंकरलाल चौधरीले जानकारी दिए ।
उनका अनुसार पर्यटकीय हिसाबले रामधुनीको डिपीआर नै निर्माण गरि विकासका कार्यहरु भईरहेको उनले बताए । डिपीआर भित्रका बिभिन्न योजनाहरु मध्ये क्रमागत रुपमा हरेक बर्ष योजनाहरु सम्पन्न गर्दै लैजाने नीति अनुसार नै रामधुनी नगरपालिका अगाडि बढीरहेको मेयर चौधरीले सुनाए ।
उनका अनुसार डिपीआर भित्रकै व्यस्थित विवाह मण्डपको निर्माण कार्यपनि अन्तिम चरणमा पुगेको छ । जनकपुरको जानकी मन्दिरको समिपमा रहेको विवाह मण्डपकै मोडलमा रामधुनी मन्दिर परिसरमा पनि विवाह मण्डल निर्माण भईरहेको मेयर चौधरीले बताए । १०८ धारा र विवाह मण्डप निर्माण सम्पन्न भएसँगै रामधुनी मन्दिर परिसरमा आउने धार्मिक पर्यटकहरुको संख्यामा बृद्धि हुने र यस क्षेत्रको आर्थिक उन्नयनमा महत्वपूर्ण टेवा पुग्ने विश्वास रामधुनी नगरपालिकाले लिएको मेयर चौधरीले बताए ।
विवाह मण्डप निर्माण नहुँदा धेरै धार्मिक भक्तजनहरुले रामधुनी मन्दिर परिसरमा विवाह गर्न चाहदा समस्याहरु हुने गरेको थियो । व्यस्थित विवाह मण्डप निर्माण भई संचालन भएसँगै लगनका बेला विवाह गर्न आउनेहरुको भीड राम्रो लाग्ने मेयर चौधरीले बताए । नगरपालिकाले मन्दिर व्यवस्थापन समिति मार्फत रामधुनी मन्दिरको संरक्षण, दैनिक कार्य र रेखदेखको कार्य भईरहेको छ । विवाह मण्डपमा पनि केही निश्चित शुल्क लिएर विवाहका कार्यहरु गर्नका लागि नगरपालिकाले अग्रसरता लिने मेयर चौधरीले बताए ।
रामधुनी मन्दिरमा नेपाल लगायत भारतका विहार राज्यबाट उल्लेखिय धार्मिक पर्यटकहरु आउने गरेको मेयर चौधरीले बताए ।
डिपीआर अनुसार नै आउँने आर्थिक बर्षमा पनि २ करोड माथिका योजनाहरु रामधुनी मन्दिर परिसर क्षेत्रमा निर्माण गरिने मेयर चौधरीले बताए । उनका अनुसार १ करोड संघीय सरकारबाट प्राप्त हुने पक्का भएको छ भने त्यसमा नगरपालिकाले १ करोड थप लगानी गर्ने छ ।
२ करोडमा व्यवस्थित पार्किङ र गौशाला निर्माण काम अगाडि बढ्ने मेयर चौधरीले बताए । रामधुनी मन्दिरलाई व्यवस्थित गर्नका लागि नगरपालिकाले आवश्यक बजेटका लागि कोशी प्रदेश सरकारसँग निरन्तर समन्वय र सहकार्य गरिरहने मेयर चौधरीले बताए ।
भगवान राम यहाँ आउँदा प्रयोग गरेको सवारी रथको पाङ्ग्रा र खराउ लगायतका सामानहरु यहाँ अहिले पनि सुरक्षित राखिएको छ । त्रेता युगदेखि निरन्तर बलिरहेको धुनीको खरानीलाई भक्तजनहरुले तिलकको रुपमा ग्रहण गर्ने मेयर चौधरीले बताए । भगवान रामले बालेको धुनीलाई यही ठाउँमा तपस्या गरी बस्ने वनखण्डी बाबाले निभ्न नदिई हालसम्म बलिरहेको भन्ने आम जनविश्वास रहेको मेयर चौधरीले बताए ।
यसरी पुग्न सकिन्छ रामधुनी मन्दिर
जंगलको मध्यभागमा रामधुनी मन्दिर अवस्थित छ । इटहरी र झुम्का बजार हुँदै मन्दिरसम्म पुग्न १७ किलोमिटरको दुरी पार गर्नुपर्छ । पूर्वपश्चिम राजमार्गले छोएको सुनसरी जिल्लाको सदरमुकाम इनरुवाबाट पश्चिम कोशीटप्पु वन्यजन्तु आरक्ष जाने बाटोलाई पछ्याउँदा पनि रामधुनी मन्दिर पुग्न सकिन्छ ।
अन्य पर्यटकीय स्थल घुम्न सकिने
ऐतिहासिक पृष्ठभूमि भएको यो मन्दिर नेपालका महत्वपूर्ण तिर्थस्थल मध्ये एउटा हो । मन्दिर दर्शनका लागि मात्र नभई यहाँको जंगल र पार्कमा घुम्नका लागि पनि आउन सकिन्छ । नजिकै रहेको कोशीटप्पु वन्यजन्तु आरक्षमा घुम्न आउने धेरैजसो भारतीय पर्यटकहरु यहाँसम्म आइपुग्छन् । यो मन्दिरमा रामनवमी, बालाचतुर्दशी, विवाहपञ्चमी लगायतका महत्वपूर्ण चाडहरुमा भुटान, भारत र नेपालका विभिन्न ठाउँहरुबाट आउने भक्तजनहरुको घुँइचो लाग्ने गर्दछ ।
यस्तो छ, मन्दिरको किम्बतन्ति
वि.सं. १९९७ सालमा जन्मनु भएका काशीनाथ उदासी १३ बर्षको उमेरदेखि यस मन्दिरमा पुजारी थिए । मन्दिरमा पुजाआजा गर्ने, भक्तजनहरुलाई पूजाविधि सिकाउने र धुनीलाई निभ्न नदिई निरन्तर संरक्षण गर्ने उनको काम १३ बर्षको उमेरदेखि निरन्तर चलिरहेको छ ।
वनखण्डी बाबाले ध्यान गर्दागर्दै फलफुल खान मन लागेको र सालको रुखमा तिर हानेर आँप फलाएको भन्ने अर्को किम्बदंती पनि छ । रामधुनी मन्दिर वरिपरी ठुला ठुला साल र आँपका रुखहरु अहिले पनि छन् । आँपका रुखहरु काट्दा रगत आउने र अनर्थ हुन्छ भन्ने भनाई पनि छ ।
रुखको फेदमा झट्ट हेर्दा सालको जस्तो तर माथि भने आँपको रुख देखिन्छ । यस क्षेत्रमा फल्ने आँप अन्य ठाउँको भन्दा फरक हुन्छ । ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, अचम्म लाग्दो रहस्य र घना जंगलभित्र अवस्थित रामधुनी मन्दिर दर्शन गर्न र घुम्न चाहाने पर्यटक र भक्तजनहरु निर्धक्क भएर आउन सक्छन् ।
भौतिक संरचना निर्माणको काम तिब्र
हाल रामधुनी बाबा वनखण्डी मन्दिर गुठी व्यवस्थापन समिति गठन गरेर रामधुनी नगरपालिकाको सहकार्यमा विभिन्न संरचनाहरु निर्माण भईरहेको छ । विस्तृत परियोजना डिपिआर नै तयार गरेर पूर्वको ऐतिहासिक मन्दिर र पार्कको रुपमा विकास गर्ने योजना रहेको छ ।
मन्दिर परिसरमा घेराबारा गरेर ठुलो पोखरी निर्माण गरिएको छ । यो पोखरीको पानी कहिल्यै नसुक्ने भनाई पनि छ । वरीपरी पर्यटकहरु बस्ने फलँैचाहरु छन् । पछाडी पट्टी जंगल छ । जहाँ शान्त वातावरण पाउन सकिन्छ । जसले जो कोहीलाई आनन्द प्रदान गर्दछ ।
मन्दिरदेखि बाहिरपट्टीको जंगलमा खाली चौरीहरु छन् । पछिल्लो समय पिकनिक खान र सितल ताप्न मानिसहरु यहाँ आउने गरेका छन् । बाटोमा देखिने गाउँले जनजिवन, जंगलको बीचमा अवस्थित ऐतिहासिक मन्दिर र पार्कको रुपमा विकास गरिदै गरेको मन्दिर परिसर घुम्दा जो कोहीलाई रमाइलो लाग्छ ।
अन्तयमा
कोशी नदीप्रति हिन्दूहरूमा आध्यात्मिक लगाव छ । कोशी किनार ऋषिमुनिहरूको तपोवनका रूपमा स्थापित थियो । धुनीवन पनि ऋषिमुनिहरूको तपोवन थियो । कोशी किनारका वराहक्षेत्र, चतरा, धुनीवन लगायत कोशी नदी गंगामा मिसिने स्थानसम्मका स्थानहरू तपोवन रहेको पुराणहरूमा वर्णित छ । कोशीको धार (जलमार्ग) पश्चिम सर्दै जाने क्रममा थुप्रै स्थान मासिएर गए तर धुनीवन सुरक्षित छ ।
रामधुनिमा मुख्य रूपमा धुनिमन्दिर र दरवार मन्दिर छन्। धुनिमन्दिरमा सधै एउटा साजको मूढो सल्काएर राखिन्छ र उक्त मूढो जली रहेको हुन्छ, जसको खरानी नै त्यहाँको देव प्रसाद मानिन्छ। यसैगरी दरवार मन्दिरलाई लङ्गौट मन्दिर पनि भनिन्छ। त्यसभित्र चन्द्र, शिवलिंग, दूर्गा र सिंहका मूर्तिहरू राखिएका छन्। वनखण्डी वावाले बोकेर हिड्ने मनचिन्ते चिम्टा पनि त्यसै मन्दिरमा राखिएको छ। धुनिवन सुनसरी खोलाको किनारमा छ , जसको क्षेत्रफल करिव १००० विगाहा छ। एउटा किंवदन्तीमा वनखण्डी वावाले यहाँका सखुवाको बोटमा चिम्टा रोपेर आँपका वृक्ष बनाएका थिए भनिन्छ। रामधुनी र धरान पिण्डेश्वरको एक आपसमा सम्बन्ध रहेको पाइन्छ। पिण्डेश्वरको अखण्ड ज्योती निभेमा रामधुनिको आगो लगेर बाल्नु पर्दछ भने रामधुनिको निभेमा पिण्डेश्वरबाट ल्याएर त्यहाको मूढा सल्काउनु पर्छ भन्ने मान्यता छ।
पिण्डेश्वरका बाघम्बर र चिताम्बर, रामधुनिका वनसखण्डी तथा चतराका औलियाबाबा समकालिन थिए भनिन्छ। उनीहरूका बारेमा कैयौ प्रकारका चमत्कारी कथाप्रसंगहरू समेत जोडिएका छन रामधुनि धार्मिक पर्यटनमात्र नभएर फिसिङ्ग, जंगलसफारी, नौकाशयर, वर्ड वाचिङ्ग र जलक्रिढा पर्यटनका लागि समेत महत्वपूर्ण छ। कोशीनदी र कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष चतरा र वराहक्षेत्र यस स्थानबाट नजीकै पर्दछन्। रामधुनिलाई एउटा पार्कका रूपमा समेत विकास गर्न सकिने संभावना छ। यस बाट उक्त क्षेत्रको पर्यटन प्रवद्र्धन भई स्थानीय मानिसहरूको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउन समेत सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।
