इटहरीः कोशी प्रदेश सरकारले आयोजना गरेको प्रथम प्रदेश लगानी सम्मेलनमा प्रस्तुत गरिएका ७१ वटा परियोजना मध्येको एक पर्यटकीय (टुरिजम) परियोजना हो, रामधुनी नगरपालिका वडा नम्बर ७ मा पर्ने रास ताल । जुन परियोजना संचालन गर्नका लागि प्रदेश लागनी सम्मेलनमै समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर भएको थियो ।
लगानी सम्मेलनमा मार्फत लगानी सुनिश्चित भएका ७१ परियोजना मध्ये २२ वटा पर्यटन(टुरिजम) क्षेत्रका छन् । ६४ औ नम्बरमा परेको रास ताल पर्यटकीय योजनामा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरुलाई आकर्षण गर्ने बिभिन्न भौतिक संरचनाहरु निर्माण गरिने छ । पर्यटकहरुका लागि सुविधासम्पन्न बसोबासका सुविधा सम्पन्न होटलदेखि स्थानीय आदीवासी जनजातिहरुलाई दिगो पर्यटन व्यवसायमा सहभागीता गराउनका लागि होमस्टे(घरबास)को पनि निर्माण हुने रामधुनी नगरपालिकाका मेयर शंकरलाल चौधरीले जानकारी दिए ।
उनका अनुसार कोशीको प्रदेश लगानी प्राधिकरण मार्फत ८० करोड लगानी हुने रास ताल पर्यटकीय परियोजना संचालनअघि र पछि स्थानीय बासिन्दाहरुसँग निरन्तर सहकार्य गरिने छ । प्रदेश लगानी प्राधिकरणले नगरपालिका मार्फत ८० करोड बजेट खर्च गर्नुअघि परियोजनाको विस्तृत अध्ययन प्रतिवेदन(डिपीआर) निर्माण गर्ने मेयर चौधरीले बताए । रामधुनी नगरपालिकाले पनि यसअघि सो तालको डिपीआर निर्माण गरेतापनि पुनः गर्नु पर्ने भएकाले पहिलो चरणमा सो कार्य सम्पन्न गरिने उनले जनाए । पुनः डिपिआरको काम सक्नसाथ निर्माण काम थाल्ने योजना रहेको मेयर चौधरीले बताए । डिपीआर सकेको २ बर्षभित्रमा निर्माण कार्यसकि संचालन गर्ने लक्ष्य लिइएको उनले बताए । रामधुनी नगरपालिकाले आउँदो आर्थिक बर्षको नीति, कार्यक्रम र बजेटमै रास ताल परियोजनालाई पहिलो तथा महत्वकाक्षी योजनाका रुपमा प्रस्तुत गरेको समेत मेयर चौधरीले बताए ।
कोशी प्रदेश लगानी प्राधिकरणले रासताल पर्यटकीय परियोजना निर्माण सम्पन्न गरि पूर्ण रुपमा संचालन हुनसाथ सो क्षेत्रको मात्र नभई समग्र रामधुनी नगरपालिका, छिमेकी बराहक्षेत्र नगरपालिका, धरान उपमहानगर र इटहरी उपमहानगरको पर्यटकीय गतिविधिमा बढवा हुने मेयर चौधरीले दावी गरे । यो परियोजनाले त्रेतायुगदेखिको ऐतिहासिक , धार्मिक र पुरातात्विक रामधुनी मन्दिर क्षेत्रले पनि व्यापकता पाउने आफुले विश्वास गरेको मेयर चौधरीले बताए ।
स्थानीयको सहयोग रचनात्मक
गत बैशाख १८ —१९ सम्म भएको लगानी सम्मेलनमा रास ताल पर्यटकीय योजना छनौट भई ८० करोड लागनी सुनिश्चित भई आवश्यक कार्य अगाडि बढेसँगै नगरपालिकाले स्थानीयबासिन्दा, तालको संरक्षण र व्यवस्थापनको पाटोमा लागेकाहरु, स्थानीय सुनसरी सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहका पदाधिकारीहरु, रास ताल संरक्षण तथा व्यवस्थापन समितिका पदाधिकारीहरु, त्यस क्षेत्रका आदिवासी, जनजाति, दलित, पछाडि पारिएका समुदायका जिम्मेवार पदाधिकारीहरु, स्थानीय राजनितिक दलका प्रतिनिधिहरुसँग चौथो पटकको छलफल चलाईसकेको मेयर चौधरीले बताए ।
छलफलमा आदिवासी जनजातिहरुको अधिकार, संस्कार, परम्परा र संस्कृतिलाई मात्र नभई त्यस क्षेत्रको जैविक विविधतालाई समेत बिषेश ध्यानमा राखेर परियोजनाका कार्यहरु अगाडि बढाउन सुझाव दिएको मेयर चौधरीले बताए । रास तालको प्राकृतिक स्वरुपलाई खलल नपुग्नेगरिका संरचना निर्माणमा छलफलमा सहभागीहरुले सुझाएकाले सोही अनुसार कसरी अगाडि बढ्न सकिन्छ भन्ने. कुरामा लागनी प्राधिकरणका जिम्मेवार पदाधिकारीहरु र नगरपालिका गम्भिर रहेको मेयर चौधरीले बताए ।
स्थानीय किसानलाई प्रत्यक्ष लाभ
रामधुनी नगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत प्रमोद कुमार चौधरीले रास ताल परियोजना निर्माणका लागि स्थानीयहरुको रचनात्मक सहयोग पाईरहेको बताए । उनले केही निश्चित बर्षपछि सो परियोजना नगरपालिकाकै नाममा हस्तान्तरण हुने बताए । उनले परियोजना संचालन भएको केही बर्षबाटै पर्यटनको माध्यमबाट स्थानीयहरुको जनजीवन र आर्थिक अवस्थामा सुधार आउने दावी गरे । उनले परियोजना निर्माण गरे लगत्तै नगरपालिका यसको व्यापक प्रचार प्रसारमा लाग्ने र त्यसले गर्दा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरु क्रम बढ्दै जाने बताए । त्यसरी पर्यटकहरु आउने क्रम बढेसँगै बर्षेनी त्यस क्षेत्रका किसानहरुले पनि प्रत्यक्ष लाभ प्राप्त गर्ने प्रमुख प्रशासकिय अधिकृतको दावी छ ।
महिलाहरु आत्मनिर्भर बन्ने
रामधुनी नगरपालिकाकी उपमेयर तारा थापाले रास ताल परियोजना निर्माण भई संचालनमा आएसँगै स्थानीय महिलाहरुले आत्मनिर्भरता तिर लम्कदै जानेमा आफु विश्वस्त रहेको बताइन् । रास ताल मात्रै नभई रामधुनीका अन्य पर्यटकीय क्षेत्रहरुमा घुम्न आउने आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरुले चिनोका रुपमा बिभिन्न हस्तकलाका सामाग्रीहरु खरिद गरेर लैजाने गर्दछन् । त्यसका लागि चालु आर्थिकबर्षबाटै नगरक्षेत्रका महिलाहरुलाई बिभिन्न सीप मूलक तालिम नगरपालिकाले प्रदान गर्दै आएको बताइन् । चौधरी(थारु) समुदायको परम्परागत हस्तकलाका सामाग्री निर्माण, पोशाक, गरगहना निर्माण देखि लिएर सालको पत्ताबाट दुनाटपरी बनाउने लगायतका तालिमहरु दिईरहेको उनले बताइन् । आउँने आर्थिक बर्षमा पनि रास ताल लगायतका पर्यटकीय क्षेत्र आसपासका महिलाहरुलाई पनि बिभिन्न खालका तालिमहरु प्रदान गरि हस्तकला सामाग्री उत्पादनमा जोड दिने योजना रहेको उपमेयर थापाले जानकारी दिइन् ।
रास ताल पर्यटकीय परियोजनाको सुत्रधार कार्यकारी अधिकृत
संघीय गणतान्त्रिक व्यवस्था आउनु अघिबाटै रामधुनी नगरपालिकाको प्रमुख प्रशासकिय अधिकृतका रुपमा कार्यगरी नगरलाई राम्रोसँग बुझेका प्रमोद कुमार चौधरी पुनः नगरको प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत भएर आएपछि कोशी प्रदेशकै एक महत्वपूर्ण पर्यटकीय गन्तब्य बन्ने रासताललाई पर्यटनको क्षेत्रबाट नगरको मुख्य आम्दानीको स्रोत बनाउने सोचका साथ अगाडि बढेका थिए । मेयर, उपमेयर, वडाध्यक्ष र जनप्रतिनिधहरुसँग निरन्तर छलफल तथा संवादमा उनी नलागेका पनि होइनन् । यहि बीचमा कोशी प्रदेश सरकारले प्रदेशमै पहिलो लगानी सम्मेलन गर्ने निर्णयसँगै प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत थप उत्साहित भए । र, मनमा जसरी भएपनि आफ्नो सपनाको परियोजना रासताल पर्यटकीय परियोजनालाई समावेश गराएरै छाड्ने दृढ संकल्पका साथ अगाडि बढे । प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत चौधरी लगानी सम्मेलन मार्फत नै लगानी सुनिश्चितताका लागि सुरुवातीका दिनबाटै कोशी प्रदेश लगानी प्राधिकरणका प्रमुखदेखि लिएर अन्य सदस्यहरुसँग निरन्तर छलफल र संवादमा रहे । फलस्वरुप रास ताल पर्यटकीय परियोजनालाई ८० करोडको लागनी सुनिश्चित गर्दै ६४ औं नम्बरमा पार्न सफल भए । परियोजना ल्याउन नगरपालिका, स्थानीयबासिन्दा, कोशी प्रदेश सरकार र प्रदेश लगानी प्राधिकरणको साथ सहयोग रहेपनि यसको सुत्रधारका रुपमा उनै प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत चौधरीलाई लिइएको छ ।
यस्तो छ रास ताल
पूर्वको फेवा ताल, राष्ट्रिय सम्मानित ताल, १६ विघे आदि उपनामले पनि परिचित छ, रास ताल । २०७१ सालदेखि पर्यटन प्रबद्र्धन गर्न शुरु गरिएको रासताल अहिले कोशी प्रदेशकै महत्वपूर्ण पर्यटकीय गन्तव्यका रुपमा विकास हुने क्रममा छ । हरियाली, शित्तल र रमणीय वातावरण सहितको रास ताल वरिपरि साल(सखुवा) जातका हरियाली जंगलले ढाँकेको छ ।
इटहरीबाट तरहरा बजार ६ किलोमिटरको दुरीमा पर्दछ । तरहरा बजार प्रवेश गर्ने चौकबाट पश्चिम तर्फ थप ६ किलोमिटर भित्री बाटोको यात्रा गरेपछी रास ताल पुगिन्छ । यता इटहरी बजारबाट पश्चिम, पूर्वपश्चिम राजमार्गको कान्छी चौकबाट भित्र बक्लौरी हुँदै जम्मा ८ किलोमिटरको यात्रा पश्तात पनि यहि रास ताल पुगिन्छ ।
तरहरा बजार र कान्छी चौकबाट यहाँसम्म पुग्नका लागि अटो तथा सफारीहरु प्रसस्तै पाइन्छन् । ती साधनहरुको प्रयोग गरेर पनि सो ताल सहजै पुग्न सकिन्छ ।
२०७१ सालमा आधिकारीक रुपमा पर्यटकहरुका लागि खुल्ला गरिएको ताल वरिपरी घुम्न कुनैपनि शुल्क तिर्नु पर्दैन । तर बोटिङ गर्नका लागि भने १ सय ५० देखि ३ सय रुपैयाँसम्म तिर्नुपर्छ । अन्य सिमसार क्षेत्रहरुमा प्लाष्टिकको आधुनिक पाईडल बोट चलन चल्तीमा आइरहेको बेला यहाँ भने काठको परम्परागत डुंगा चढ्न पाईन्छ ।
तालको क्षेत्रफल ठुलो भएका कारण ओरिजिनल डुंगामा बसेर शयर गर्दा पैसा चाँहि मज्जाले असुल हुन्छ । तालको पूर्वपट्टी जंगलको बीचबाट गएको बाटोलाई पछ्याउदै अलिक अगाडी जाने वित्तिकै पर्यटकहरु बस्नका लागि बनाइएका काठका फलैँचा र कटेजहरु छन् । तालको उत्तरपट्टी फराकिलो चौरी छ । यो ठाउँलाई पिकनिक स्पोटका रुपमा विस्तार गरिदैछ, भने बालबालिकाहरुका लागि चिल्ड्रेन पार्कको शुरुवात पनि भएको छ ।
सुनसरी जिल्लाको रामधुनी नगरपालिका वडा नं. ७ मा अवस्थित रास ताल ६१ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । कुल क्षेत्रफल मध्ये १० हेक्टर तालले ओगटेको छ । बाँकी ५१ हेक्टर क्षेत्रफलमा पार्क, पिकनिक स्पोट, पर्यटकहरुलाई बस्नका लागि कटेज र फलैचाहरु साथै अन्य संरचनाहरु निर्माण गरिदैछ । पिकनिक स्पोर्ट नजिकै भने बुद्धको शालिक निर्माण सम्पन्न भइसकेको छ ।
किरात लिपिका प्रबद्र्धन इमानसिंह चेम्जोङ्गको स्मृतिमा निर्माण गरिएको ताल शुरुवातमा सानो थियो । पछि भने यसको आकारलाई बढाएर १० हेक्टरमा पु¥याइएको हो । इमानसिंह चेम्जोङ्गको स्मृतिमा ताल निर्माण गरेर राष्ट्रिय सम्मान पाएको ताल भएकाले छोटो रुपमा रास ताल भनिएको हो ।
२०७१ सालदेखि २०८० सालसम्म आउँदा ९ बर्षभित्र तालले आफ्नो रुप फेरेको फेरै छ । स्थानीय सरकार र प्रदेश सरकारको बजेटमार्फत धमाधम नयाँ संरचनाहरु निर्माण भइरहेका छन् । साथै तालको विकासमा स्थानीयबासीहरुको पनि निरन्तर चासो देखाईरहेका छन् ।
माछापालन समेत गरिएको यस तालमा धरान, इटहरी र अन्य ठाउँहरुबाट फिसिङका लागि दैनिक मानिसहरु आउने गर्दछन् । ताल समितिले १ सय देखि २ सय रुपैयाँसम्म शुल्क लिएर फिसिङ गर्ने अनुमति दिएको छ । तर फिसिङ स्टीक बाहेकका जाल हाल्ने, दुवाली थुन्ने जस्ता अरु तरिकाले भने माछा मार्न पाईदैन । शुल्क तिरेपश्चात जति केजी माछा मारेर लगेपनि अतिरिक्त शुल्क लाग्दैन । दिनभरीमा कसैले २ देखि ४ केजीसम्म माछा मार्छन् भने कसैको हातमा एउटा पनि पर्दैन ।
यस ताल क्षेत्रमा प्रत्येक बर्षको मंसिरे पूर्णिमामा लोपउन्मुख जनजातिहरुको परम्परा र संस्कृति जोगाइराख्ने उद्देश्यले जनजातिहरुको नृत्य पनि आयोजना गर्ने गरिन्छ । विशेषगरी राउटे, कोचे, मेचे आदि जातिहरुको संस्कृति झल्काउने भेषभूषा सहितको नृत्य अवलोकन गर्न मानिसहरुको ठुलै भिड जम्मा हुने गर्दछ । यसरी हेर्दा रास तालले संस्कृति संरक्षणमा पनि जोड दिएको पाइन्छ ।
भित्रपट्टी विभिन्न संरचनाहरु निर्माण गरेर तालको स्तरोन्नती गरिदैछ भने बाहिरपट्टी स्थानीयबासीहरु रोजगारी र व्यापारीक सम्भावना देखिरहेका छन् । हाल २–३ वटा होटलहरु सञ्चालनमा रहेकाले पर्यटकहरुको राम्रै भिडभाड हुने गर्दछ । पानीपुरी, चटपटे र कुल्फी दोकानहरु पनि रहेका छन् । यहाँ संचालित स साना होटलहरुमा दैनिक रुपमा बन्ने सेकुवा निकै प्रख्यात छ ।
तालको दक्षिणतर्फ टायल लगाएर वरिवरी घुम्नका लागि बाटो बनाइएको छ भने साईडमा रहेको खाली ठाउँलाई विभिन्न फुलहरु रोपेर पार्क निर्माण गरिएको छ । हिडँ्दै जाँदा व्यक्तिगत रुपमा पालिएका खरायो र अजिंगर पनि देख्न पाइन्छ ।
हिँडेर १० हेक्टर क्षेत्रफलको ताल वरीपरी आरामले एक फन्का लगाउन १ देखि २ घण्टाजति लाग्छ । तर, त्यसरी घुम्दाको आनन्द बेग्लै हुन्छ । ताल वरिपरी जुनसुकै ठाउँमा पनि बसेर आनन्द लिन सकिन्छ । ठाउँ ठाउँमा जडान गरिएको खानेपानीको धारामा हात थापेर पानी पिउँदाको मज्जा अगग्गै छ ।
हिड्दै जाँदा पश्चिमतर्फ जंगलको बीचमा तालभित्रै सम्म आउनेगरी काठको विश्रामस्थल बनाइएको छ । यहाँबाट तालदेखि पूर्वको भाग अवलोकन सकिन्छ । सो स्थानमा एकैछिन आराम गरेर गफिन पनि सकिन्छ । यो काठे घर रंगरोगन गरेर चिटिक्क पारिएको छ । यहाँ बसेर पूर्वतर्फबाट आउने चिसो सिरसिर हावा खानु आनन्दको कुनै वयान गर्न नै सकिदैन ।
जैविक विविधता,पानीको मुख्य श्रोत रहेको यस रमणीय पर्यटकीय क्षेत्र रास ताल आउदा पर्यटकहरुले ल्याएका तयारी खानेकुराका खोल, पानीका बोतलहरु जथाभावी फ्याकिदा जैविक विविधतालाई असर पार्ने देखिन्छ । त्यसका लागि सो तालमा घुम्न, रमाउन जाने पर्यटक र व्यवस्थापन समितिका पदाधिकारीहरुले त्यस्ता कार्यहरुका बिषेश ध्यान दिन जरुरी देखिएको छ ।
