सुनिल उलाक
राणा कालका धेरै कुरा प्रख्यात हुने गर्दथ्यो । राणाका दरवार, राणाका शिकार, राणाको दरवार भित्रका चर्चा परिचर्चा । जङ्गबहादुरबाट शुरु भएको राणाका भित्री र बाहिरी कथा र अकथाहरुले अझै पनि ठेलीका ठेली कितावहरु तैयार गर्न सकिन्छ ।
त्यस्तैमा म त्यहि समयको जङ्गबहादुरको हात्तीको कथा लिएर आएको छु । राणाकालको उत्कर्षताको समय राणाहरुले ब्रितिस राजसंग फाइदा लिन शुरु भएको "Shikar Diploacy" शिकार कुटनितीको निकै महत्व छ । तसर्थ यहि शिकारको लागी हात्तीको महत्व पनि त्यतिकै छ । त्यो बेला केवल नेपालमा मात्र होइन भारतीय राज्यहरुमा पनि हात्तीको चर्चा हुने गर्दथ्यो । बिभिन्न नाम गरेका हात्तीले राज्यको शोभा बढाएको इतिहासहरु पढ्न पाइन्छ ।
यहाँ चर्चा गर्न लागेको पहिलो हात्तीको नाम भने "जङ्गप्रसाद" हो । जङ्गबहादुरको समयको सबैभन्दा ठूलो हात्ती नै जङ्गबहादुरको प्रिय हात्ती भएको हुँदा नामै जङ्गप्रसाद राखिएको थियो । सन १८७६ को शुरुवातमा प्रिन्स अफ वेल्स (जो पछि राजा एडवर्ड सातौ भए) को शिकार भ्रमणमा जङप्रसादको निकै उपयोग गरिएको थियो । हुन त त्यस समयको शिकारमा अर्को हात्ती बिजुली प्रसाद पनि थियो । प्रिन्स अफ वेल्सले फर्कदा चारवटा एशियाली हात्ती पनि साथ लगेका थिए । जस मध्य एक जङ्गप्रसाद पनि थियो ।
जङ्गप्रसाद करिव १० फिट उचाइको थियो भने एउटा दाह्रा थिएन । जङ्गप्रसादको साथ जङ्गबहादुरको बिभिन्न किस्साहरु पनि जोडिएको छ । तर बेलायती राजकुमारको शिकार भ्रमण पछि यो हात्ती सन १८७६ मे १७ (बिसं १९३३ जेठ ६)मा बेलायत पुगेको देखिन्छ । शायद जङ्गबहादुरले यो हात्तीलाई बेलायती राजकुमारलाई नै उपहारमा दिएको हुनुपर्छ । बेलायत पुगेपछि जङ्गप्रसाद त्यहाँको लण्डन चिडियाखानाको आकर्षणको रुपमा रह्यो । लण्डन चिडियाखानामा रहेको यस भाले जङ्गप्रसादको जोडीको रुपमा अर्को हथिनी सुफा कुली (Suffa Kulli) संग राखियो । तर हथिनी गर्भवती हुन सकिनन् ।जङ्गप्रसादको नयाँ सन्तानको सपना लण्डन चिडियाखानाले पुरा गर्न सकेन ।
करिव २० वर्ष लण्डन चिडियाखानामा रहेको जङ्गप्रसादको पेरिटोनाइटिसको कारणले सन १८९६ मार्च ८ (१९५२ फागुन २६)मा मृत्यु भयो । मृत्यु पछि जङ्गप्रसादको भित्री अङ्ग निकालेर बाहिरी छालालाई सुरक्षित राख्दै त्यतिबेलाका प्रख्यात taxidermist एडवार्ड गेरार्डले जङ्गप्रसादको प्रतिमुर्ति (taxidermy) बनाएर नेचुरल हिस्ट्री म्यूजियमको सेन्ट्रल हलमा राखेका थिए ।
