इटहरीः सफल बन्न, व्यवसाय गर्न पढ्नैपर्छ या त पढेकै हुनुपर्छ भन्ने प्रवृत्तिका अपवाद हुन् प्रकाश बराइली । हुन त पढेर फलानोले यसो गर्याे, उसो गर्यो भनेर भनिन्छ । तर औपचारिक पढाइ मात्र पढाइ होइन, जे गरिन्छ त्यो काममा लगाव भयो भने ज्ञान हासिल गर्न र सफल हुन विद्यालय नै जानुपर्छ भन्ने हँुदैन । ठ्याक्कै त्यही कुरा लागु हुन्छ इटहरी उपमहानगरपालिका वडा नम्बर १६ कान्छि चोकका प्रकाश बराइलीको जीवनमा पनि । दुःख र संघर्षकै कुरा गर्ने हो भने प्रकाशले दुःखको महासागर पार गरेका रहेछन् । समाज धन र धनीको वरिपरि घुमेको छ । धन नहुँदा आफ्नाबाट समेत बारम्बार धोका पाएका प्रकाशलाई अहिले स्थिति सप्रिएपछि झुकेर आउनेहरु पनि रहेछन् । समय आज कसैको पक्षमा छ भने भोलि अर्कैको पक्षमा हुन सक्छ ।

हामीले दीपेश बराइलीलाई झुम्काको कल्पवृक्ष पार्टी प्यालेसमा भेट्यौँ । दीपेश प्रकाशका एक्ला छोरा रहेछन् । खासमा दीपेशको कथा समेट्न पुगेको हाम्रो टोली दीपेशसँगको कुराकानीपछि उनका बुवा प्रकाशलाई भेट्ने निर्णयमा पुग्यौँ । अर्को दिन बिहानै दीपेशले हामीलाई इटहरी उपमहानगरपालिका १६ कान्छि चोकस्थित बराह इन्जिनियरिङ्गमा स्वागत गरे । त्यहाँ साहित्यकर्मी मोहन बराइली पनि भेटिए जो प्रकाशका साहिँला भाइ र दीपेशका काका रहेछन् । छिमेकी देशबाट वर्षेनी लाखौँ थ्रेसर आउँछन् । करोडौँ रुपैयाँ विदेश जान्छ । करोडौँ राजश्व भन्सारमा तिर्नुपर्छ । यी उनै प्रकाश हुन् जो आफैँ थे्रसरको सम्पूर्ण संरचना तयार गर्छन् । किसानको धान काट्ने सिजन भएका कारणले पनि अहिले प्रकाशको बराह इन्जिनियरिङ्गमा थ्रेसरहरु निकै थिए । बिग्रेका थे्रसरहरु उत्तिकै मर्मतका लागि त्यहाँ ल्याइँदो रहेछ । त्यही भीडमा बराह इन्जिनियरिङ्ग लेखिएको थ्रेसर पनि थियो जो प्रकाशले आफँै बनाएका रहेछन् । २०२९ साल जेष्ठमा सुनसरी जिल्लाको चक्रघट्टिमा जन्मेका प्रकाशले पढ्ने रहर हुँदाहुँदै पनि पढ्न पाएका रहेनछन् ।

gare k hunna photo1

विद्यालय जाने उमेरमा प्रकाशले सुनसरीका विभिन्न ठाउँमा गोठालो बस्नु परेको थियो रे । आफ्नो उमेर ५÷६ वर्षको हुँदादेखि ४ वर्ष विभिन्न घरमा हलीको काम गर्न गोठालो बसेको कहानी प्रकाशले सुनाए । उभिएर अनौ समात्न नसक्ने उमेरमा हलीको काम कसरी गरे होलान् ? त्यो अनुभव उनैसँग छ । चक्रघट्टितिरकै एक घरमा वर्षको २ सय रुपैयाँमा जोत्न भनेर राखिएको तर अन्तिममा त्यो पनि पैसा नपाएको तितो अनुभव ताजै छ प्रकाशसँग । गोठालो बसेकै क्रममा कसैले दसैँमा खागीको हाफ पाइन्ट सिलाइदिएका रहेछन् प्रकाशलाई त्यो खुसीको क्षण उनि कहिल्यै भुल्दैनन् । त्यसो त प्रकाशले फूपुको घरमा हली बस्दा एक वर्षको १२ सय रुपैयाँ पाएका थिए । त्यो १२ सयलाई उनले बढाउन भन्दै २ वटा राँगा किनेर घरमा लगे ।

आफ्नो उद्देश्य राम्रो घर बनाउने, सुख नभएपनि खुसीको जीन्दगी बिताउने थियो । तर उनका बुवाको ठ्याक्कै विपरीत । घर बनाउनको लागि प्रकाशले जङ्गलबाट काठ पनि ओसारिसकेका थिए । त्यसै बेलाको तिहारमा देउसीको तयारी गर्ने बेला दुई समुहको झगडा भएपछि प्रकाश बन्न लागेको घर छोडेर काठमाडाँै भागेका रहेछन् २०४५ सालमा । त्यो अनौठो शहरमा कसलाई भेट्ने, के गर्ने, के खाने ? आमाको काख र साथबिना बाँच्न थालेको त निकै भएको थियो । तर काठमाडौँले के गर्छ भन्ने डर र खुसीको जीन्दगी जिउने चाहना पनि कतै कुनामा लुकेको थियो प्रकाशको । काठमाडौँको चावहिल चौकको एक कुनामा एकाबिहानै उत्रिएको मान्छेलाई कुनै एउटी महिलाले आफ्नो कोठामा लगेर खाना ख्वाएको र बास बस्न दिएको स्मरण छ उनीसँग । ती महिलाले प्रकाशलाई उनको कोठामा मात्रै लगिनन्, गलैँचा बुन्नसमेत सिकाइन् । तिनै महिलाको हातको टिका लगाउन तिहार आएको रहेछ कुनै बेला, त्यो खुबै रमाइलो पल थियो झण्डै ५० वसन्त काटेका प्रकाशले सुनाए । गलैँचा बुन्न सिकेपछि मोरङ्गको गछियाका एक जनाले प्रकाशलाई गलैँचा उद्योगमा काम लगाइदिएछन् ।

आफ्नो सीप देखाएपछि त्यहाँ गलैँचा मास्टर अर्थात म्यानेजरको काम पाएको प्रकाश सुनाउँछन् । आफ्नो औपचारिक पढाइ नहुँदा पनि मासिक ३५ सयको तलवमा म्यानेजरको काम गरेका प्रकाशले कम्पनीको हिसाबकिताब कसरी राखे, दैनिक भएको उत्पादन र बिक्रीको विवरण कसरी मालिकलाई देखाए होलान ? प्रकाशबाहेक अरुलाई बुझ्न गाह्रै हुन्छ र त्यो पीडा पनि । आफूले विद्यालय देख्न नपाएकै कारण प्रकाशले आप्mनै पहलमा आफ्ना भाइहरुलाई थोरै भएपनि पढाउन सफल भएका रहेछन् । काठमाडौँमा गलैँचा मास्टरको काम गर्दागर्दै मालिकसँग खर्च मागेर प्रकाश सुनसरी फर्केका रहेछन् । “फर्किँदा मैले किनेर छोडेका राँगा थिएनन् । न त घर बनाउनको लागि बोकेका काठहरु नै थिए । सबै बुवाले बेचेर सकिदिनुभएछ ।” प्रकाशको भनाइ थियो । “भाई बहिनीलाई पढ्न हौसाएँ । साहुले दिएको ६ हजारमा फेरि ४ हजारको राँगा किनेर घरमा छोडिदिँए ।” अर्को पटक राजधानी गएर फर्किँदा प्रकाशले विवाह गरेर फर्किएका रहेछन् ।

कामकै सिलसिलामा काठमाडौँमा भेट भएको थियो रे प्रकाशकी जीवनसङ्गिनी पार्वती विश्वकर्माको । आज पार्वतीसँग प्रकाशको जीवन राम्रो चलिरहेको छ । जीन्दगी सँधै एकै ठाउँमा रमाउन सक्दैन । केही न केही नयाँ खोजिरहन्छ । यस्तै नयाँ खोज्ने क्रममा प्रकाशले भारततिरको यात्रा रोजेछन् । भारतको दिल्ली जाने क्रममा साथीले धोका दिएर उनलाई अलपत्र छोडेर भागेको ताजा याद बिर्सिनसक्नुको छ । धन्न आफ्नै ठाउँका केही चिनेका साथीहरु भेटेर केही सहजता भएको रहेछ । दिल्लीमा ग्रिलको काम १५ दिन जति र बाँकी समय एउटा धागो उत्पादन गर्ने उद्योगमा गरेर एक वर्ष जतिमा नेपाल फर्किएछन् प्रकाश । अरुको काम गर्दागर्दा थाकेका प्रकाशलाई पहिलेदेखि नै आफ्नै केही गर्ने चाहना थियो । तर चाहनाले मात्र रहर पूरा गर्ने भएन । सीप र धनको पनि संयोग चाहिन्छ ।
सानै भएपनि आफ्नो त आफ्नो हो नि । झुम्कामा ग्यारेज खोलेछन् प्रकाशले । ग्यारेज त खोले तर आफूसँग कामको त्यत्ति गहिलो मेसो थिएन । त्यसैले झुम्काकै खतिवडाको ग्रिल उद्योगमा काम सिक्नको लागि मासिक ६ सय रुपैयाँ तिर्नेगरी लागेछन् । केही समय काम सिकेपछि राम्रो सघाउ पुर्याएको हुँदा तिर्ने भनिएको ६ सय मिनाहा भएको रहेछ प्रकाशको ।

gae k hunna photo2

 

काम सिक्नको ध्याउन्नमा कुनै दिन खानै नखाई बस्नुपरेको भोको रातको पीडासमेत उनले सुनाउन भुलेनन् हामीलाई । कुनै दिन डेढ रुपैयाँको चिउरामा दम्पत्तिको छाक टरेको अनुभव पनि ताजै छ । पछि मालिकबाट ५० रुपैया इनाम पाउँदाको खुसी झनै बिर्सनै नसक्ने खुसी हो प्रकाशको जीवनमा । आफ्नो ग्यारेजमा काम लिनको लागि झुम्काबाट इनरुवासम्म पुगेका रहेछन् उनी । पछि आफ्नो ग्यारेजमा तावो, कराई, पन्यु, डाडु आदि बनाउँदै बजारबजार साइकलमा बेच्दै हिँडेछन् । कुनै बेला साइकल पन्चर भएर बनाउने पैसा नहुँदा साइकल बनाउने ठाउँमा हेपिएको अनि पछि आफैँले साइकलको पन्चर बनाएर हिँडेको पीडा उनी आफँैसँग छ । 

पछि प्रकाशपुरतिरको एउटा बस बनाउने ठेक्का पाएछन् प्रकाशले । तर आफैँले सबै काम नजानेका कारण ज्वार्इँ नाताका व्यक्ति सँगको सहकार्यमा बस बनाउने काम भएछ । आफू ग्यारेजको मालिक र आफैँले लिएको ठेक्कामा पनि आफैँ हेल्पर बनेर ५० रुपैयाँ रोजीमा काम गर्नुपरेको अनि ज्वाईँ नाताका व्यक्तिले पैसा सबै लिएर दसैँको दिनमा पैसा माग्न आउँदा एक पैसा नपाएको प्रकाश सुनाउँछन् । त्यस्ता खल्ला दसैँहरु थुप्रै आएका छन् प्रकाशको जीवनमा । यस्ता दुख र संघर्ष धेरै भए तर जीन्दगी ज्युँका त्युँ छ प्रकाशको । फलामको वेल्डिङ्ग र ट्रष्ट बनाउँदै आफ्नो सीपको सदुपयोग गरिरहेका प्रकाशले साई बाबा, दक्षिणकाली हँुदै सुनसरी, मोरङ्गका विभिन्न ठाउँ पुगेर पेट्रोल पम्पको संरचना पनि उनले बनाएका रहेछन् । आफँै डिजाइन गर्ने र आफँैँ निर्माण गर्ने हँुदा प्रकाशको माग निकै बढेको रहेछ पेट्रोल पम्पको निर्माणको लागि । दश हजारदेखि पन्ध्र हजारमा काम गर्ने प्रकाशलाई बेलबारीमा एउटा पम्प बनाउँदा ४० हजार पारिश्रमिक दिइएको रहेछ । त्यो ४० हजारले त्यतिबेला ठूलो काम गरेको उनी सम्झिन्छन् । काम पाउँदै गर्दा जीन्दगी सहज महसुस हुदँै थियो ।

आखिर भाग्यमा लेखिएकै भन्नुपर्छ, विदेश जाने र टन्न कमाउने भुत प्रकाशमा पनि चढेछ । ७० हजारको लागतमा लगिदिन्छु भन्नेले डिमाण्ड बढाउँदै १ लाख माग्न थालेछ आखिर खुट्टा उचालिहालियो, एक पटक जाउँ न भन्दै खाडी मुलुक कतार उडेछन् प्रकाश । आफूसँग पैसा थिएन । भएको काम गर्ने वेल्डिङ्ग मेसिनहरु सबै बेचेर पनि पुगेन जग्गा बन्धकीमा राखिएको थियो । जाउँला कमाउँला अनि तिरुँला भनेर । तर सोचेजस्तो कहाँ हुँदो रहेछ र जिन्दगी ? खराब कम्पनी परेछ । दलालले विमानस्थलबाट उठाएर एउटा कोठामा राखेर हिँडेछ । नेपाली दुतावास धाँउदा धाउँदा ३ महिनामा विभिन्न पहल गरेर नेपाल नै आइपुगेछन् प्रकाश । कमाउँला, गरुँला भनेर देखेको सपना तुहिएपछि आफ्नै देशमा त आए तर आफूसँग केही पनि थिएन । थियो त त्यही पापी पेट अनि भोका नाङ्गा परिवार । आफूसँग पैसा नहुँदा आफन्त पनि थिएनन् । पिडैपीडाको जीन्दगीलाई राहत दिन आफ्नो सीप थियो तर सामान किन्ने पैसा थिएन । त्यतिबेला धरानस्थित घोपा क्याम्पमा गएर फेरि काम गर्न थालेछन् प्रकाशले । पम्पहरु बनाउन सँखुवासभा, फुङ्गिलिङटार, खाँदबारी, सिरहा, दमक, धनकुटासम्म पुगेछन् ।

सीप थियो, उर्जा थियो, ज्यानमा जाँगर थियो र त जीन्दगी थियो । दिनरात खटेर ऋण तिर्न प्रकाशलाई समय लागेन । पम्पको निर्माण गर्ने क्रममै इटहरी उपमहानगरपालिकाको कान्छि चोकमा जाल्पा पेट्रोल पम्प बनाउने सौभाग्य पनि मिलेको रहेछ प्रकाशलाई । जालपा बनाएपछि पम्पकै छेउमा ग्यारेज खोलेर बस्ने अफर आएको रहेछ । आफ्नो व्यवसायलाई उपयुक्त ठाउँको आवश्यकता परेकै बेला आएको अफरलाई प्रकाशले नाइ भन्न सकेनन् र त्यहीँ जन्मिएको रहेछ प्रकाशको बराह इन्जिनियरिङ्ग । जम्माजम्मी २० हजार रुपैयाँमा सुरु भएको प्रकाशको बराह इन्जिनियरिङ्ग सुरुमा त्रिपालको छानामा रहेछ । सुरुबाटै ग्रिल, सटर, ग्यारेज र थ्रेसरको कामबाट सुरु गरेका प्रकाशले आफ्नो विज्ञतालाई निखार्दै लगेका रहेछन् । जति निख्रिँदै गए काम पनि उत्तिकै पाउन थाले । समय उनको पक्षमा फर्कियो । प्रकाशले इलामको फिक्कलमा रहेको चिया फ्याक्ट्रिको समेत टेन्डर पारेछन् ।

५ तलाको चिया उद्योग आफँैले बनाएको प्रकाशले बताए । प्रकाशले संखुवासभाको पिलुवा खोला हाइड्रोको काम पनि उनले गरेका छन् । थ्रेसरको काम सिक्नको लागि प्रकाश भारतको पन्जाबसम्म गएका रहेछन् । त्यहाँ गएर थ्रेसरको काम सिकेपछि प्रकाश थ्रेसर आफँै तयार गर्छन् । आफैँले सबै सामान तयार गरेर २ लाख सम्ममा तयार हुने थ्रेसर भारतबाट ल्याएर नयाँ खरिद गर्दा साढे ३ लाखभन्दा महँगो पर्ने रहेछ । अब प्रकाशका दिन फिरेका छन् । इटहरीको कान्छि चोकबाहेक उदयपुरको रामपुरमा पनि मातादेवी इन्जिनियरिङ्ग र सुनसरीको कालाबन्जरमा न्यू बराहक्षेत्र इन्जिनियरिङ्ग नामको उद्योग खोलेका छन् । कुनै दिन २ सयको ठेक्कामा वर्षभरि अर्काको हलो जोत्ने प्रकाश बराइली उनै हुन् जसले अहिले १२ जनालाई रोजगारी दिएका छन् । आफू पढ्न नपाएपनि छोरा दीपेशलाई स्नातक सम्मको अध्ययन गर्ने अवसर दिलाए ।

२ वटी छोरी दुवैलाई नर्सिङ्ग पढाएका रहेछन् । बुवाले आफूलाई जे गरेपनि आफूले बुवा ममीको लागि भनेर सुनसरीकै सालबन्दीमा घर बनाइदिएका छन् । देशको अवस्था बिग्रिरहेको बेला २÷४ जनालाई रोजगारी दिएर व्यवसाय गर्नु वा गर्न पाउनु गर्वको विषय भएको प्रकाश बताउँछन् । आफ्नो दुःख र संघर्षले प्रकाशको परिवार अहिले राम्रो बन्दै गइरहेको छ । आफूसँग काम गर्ने कामदारलाई परेको दुःख बिमार आफ्नैजस्तो गरेर उपचार खर्चसमेत व्यहोर्ने प्रकाश बराइली अभिभावकजस्तै भूमिकामा देखिन्छन् । काम गर्ने उत्साह र जाँगर भए देशमा थुप्रै अवसर भएको प्रकाशको बुझाइ छ । “ कामलाई ठूलो सानो भन्नु हँुदैन । आफ्नो कमाइ र क्षमताअनुसार चल्नुपर्छ । देखासिकी पनि त गर्नु भएन नि ।” आजका युवालाई सम्बोधन गर्दै प्रकाशले भने । जे गरे पनि आफ्नो सोचेर गरे पैसा कमाउन विदेश नै जानुपर्छ भन्ने नभएको प्रकाशको अनुभवले भन्छ । सुखको कुरा त्यत्ति नगरौँ, खुसी परिवार रहेछ प्रकाशको । आफ्ना ३ भाइ अहिले उनैसँग काम गर्छन् । सबैको परिवार त्यसैले धान्दै आएको छ । छोराले आफ्नो लय लिएका छन् । आफ्नो घर छ , उद्योग चलेको छ । कुनै बेला पन्चर भएको साइकल टाल्नै पैसा नहुने प्रकाश अहिले सेतो रङ्गको चिल्लो बोलेरोमा हिँड्छन् । तर सवारी भनेको साधन मात्र हो सुख होइन । प्रकाश पनि त्यसै भन्दै थिए । दुःखको महासागर तरेर खुसीको जीन्दगी बाँचिरहेका प्रकाशलाई शुभकामना । 

ct mart add.