इटहरीः विदेश जाने भनेको पूँजी निर्माण गर्न हो । पूँजी निर्माण भएपछि देशमै केही गर्नुपर्छ । हो त्यस्तै नियम लागु हुन्छ रामधुनी नगरपालिका वडा नम्बर ५ का गंगाप्रसाद लामिछानेको जीवनमा पनि ।
फेरि हामी नेपालीले सहजै जान सक्ने विदेश भनेको नै खाडी मुलुक र मलेसिया हुन् । खाडी मुलुक र मलेसियामा नेपालीले बस्ने भनेको सीमित समय हो । उतै घर बनाएर बस्न अहिलेसम्म पर्मानेन्ट रेसिडेन्सीको नियम खाडी मुलुकमा आइसकेको छैन । फेरि खाडी मुलुक नै जान पनि पहिला आफू दक्ष भएर जाँदा मात्र सीपको र राम्रो काम पाइन्छ नत्र अदक्ष कामदारले पाउने सेवा सुविधाले नेपालमा गर्न सकिने केही हुँदैन । सीप सिकेर विदेश गयो भने सीमित समयमा केहि कमाउन सकिन्छ । सोही पूँजी लगाएर देशमा केही गर्न सकिन्छ न कि फेरि काम गर्नकै लागि अथवा बेरोजगार भएर विदेश जान परोस् ।
धनकुटा जिल्लाको साविक लेगुवा गाविस अर्थात् हालको महालक्ष्मी नगरपालिकामा जन्मेहुर्केका गंगाप्रसाद अहिले रामधुनी नगरपालिकाको झुम्कामा छन् । गंगाप्रसाद आफ्नो नामले भन्दा पनि लामिछाने गृल उद्योगको नामले चिनिन्छन् । जीन्दगीमा कामको सुरुवात विभिन्न प्रकारको कामबाट हुन्छ । गंगाप्रसादको जीवनमा भने गृल उद्योगबाटै कामको सुरुवात भएको रहेछ । पोखराको नवदुर्गा गृल उद्योगमा लेबर हेल्परबाट फलामको काम सुरुवात गरेका गंगाले आफ्नो जीवनको एक दशक पूरै पोखरामा बिताएका रहेछन् । एक दशक काम गरेपछि हेल्परबाट दक्ष मिस्त्री बनेका गंगाप्रसादको पोखरा बसेकै समयमा विवाह भएको रहेछ । विवाह भएपछि जीन्दगी झनै कठोर र संघर्षशील भएको अनुभव छ उनीसँग । आफूले कमाएको र केही साहुको ऋण गरेरै भएपनि पोखराको सुन्दर शहरमा ठूलो विवाह गरेको मिठो अनुभव गंगा कहिल्यै बिर्सिँदैनन् । एक हिसाबले बाहुनको छोरो क्षेत्रीकी छोरीबीच भएको विवाह अन्तर्जातीय विवाहजस्तै थियो । तर समयको बहावसँगै यस्ता कुरा अहिले सामान्यजस्तै भएका छन् समाजमा । किनभने हामी पनि परिवर्तनशील समाजको निर्माण नै चाहन्छौँ ।
पोखरापछि २ वर्ष काठमाडाँै बसेर केही पूँजी बनाउन साउदी अरब गएका रहेछन् गंगा र ५ वर्ष बिताएछन् मिडोङ्ग नामको कम्पनीमा । आफ्नो सीपसुहाउँदो वेल्डिङ्गको काममा साउदी अरब पुगेका लामिछानेको कमाइ पनि राम्रो थियो । छुट्टि पनि हरेक वर्ष मिल्ने । तर राम्रो भन्दैमा सँधै बस्ने कुरा त भएन । विदेश भनेको विदेश नै हो । आखिरीमा गर्नुपर्ने त आफ्नो देशमा नै हो । साउदीले गंगालाई जम्मा एउटा घडेरी दिएको रहेछ रामधुनीको झुम्कामा । अहिले त्यही घडेरीमा सानो परिवारलाई सुन्दर झुपडी बनेको छ । त्यो आफ्नै देशमा गरेको पौरखले जोडिएको सम्पत्ति हो । साउदी छोडेर आएका लामिछानेले साझेदारीमा एक वर्ष ग्रिल उद्योग चलाएछन् । तर अर्काको मनसँग आफ्नो मन जोडिन त्यत्ति सजिलो भएनछ । विस्तारै गृल उद्योगको लागि आवश्यक पर्ने सामान केही मात्रामा जोडेका रहेछन् गंगाले अनि पार्टनरसिपलाई छोडेर आफ्नै एकल व्यवसायमा लागेका रहेछन् । सरदर अढाई लाखबाट सुरु गरेको लामिछाने गृल उद्योग अहिले राम्रो स्थितिमा छ । गंगाले पहिला एक जना हेल्पर राखेर उद्योग सुरु गरेका रहेछन् । “सुरुका ३÷४ महिना त जिरो नै भयो । काम नै नआउने भयो । काम माग्दै घरघर हिँडियो । तर अहिले राम्रो छ । ” गंगा भन्दै थिए । सुरुवाति चरणमा गंगा आफ्नी जीवन संगिनीलाई सँगै लिएर गृल उद्योगमा जान्थे ।“ हौसला र प्रेरणा दिनेहरु थिएनन् । यस्तो ठाउँमा गृल खोल्यो, अब डुब्छ भन्नेजस्ता मात्रै प्रतिक्रिया पाइन्थ्यो ।” अतित सम्झिँदै गंगाले हामीलाई सुनाए ।
झुम्का एउटा सानो बजार हो तर यही सानो बजारमा पनि थुप्रै ग्रिल उद्योगहरु छन् । सानो बजारमा आफ्नो बर्चस्व बढाउन ग्राहकमा विश्वास कमाउनुपर्छ, जुन काम सजिलो पटक्कै छैन । तर उद्योग खोलेको ४ वर्षमा गंगाले निकै विश्वास बटुलेका छन् यस क्षेत्रका बासिन्दाहरुमा । “सानो पूँजी भएका व्यवसायीलाई अहिले पनि व्यवसाय गर्न सजिलो छैन । तर रिसाउनु भएन । एक पल्ट आएको ग्राहकलाई फर्किएर जान दिने अवस्था ल्याउनु हुँदैन” लामिछाने भन्छन् । लामिछानेका अनुसार बजारमा चर्को प्रतिस्पर्धा छ । सानो बजार भएकाले कम मार्जिनमै काम गर्नुपर्छ । नत्र अर्कैले काम लगिदिने डर पनि उत्तिकै हुन्छ । गंगासँग अहिले ३ जना तलबी कर्मचारी कार्यरत छन् । कुनै बेला अर्काको उद्योगमा काम गर्ने गंगा अहिले आफ्नो उद्योगमा कर्मचारीलाई रोजगार दिएर बस्न पाएकोमा खुसी छन् । तर आफ्ना कर्मचारीलाई खुसी पार्न उत्तिकै गाह्रो छ । त्यसैले पनि आफ्ना कर्मचारीलाई कामदारको हैसियतमा मात्र राखेका छैनन् । त्यसैले पनि मालिक र कामदारका बीचमा कुनै दूरी छैन रहेछ । हरेक दिन बिहानको खाना सबै कामदारले गंगाको घरमै खान्छन् । कुनै दिन बाहिर साइडमा काम परे कामदारलाई सवारीसाधनमा तेल खर्च गंगाले नै दिने गरेका छन् । त्यसैले पनि आफ्ना कामदार आफूसँग खुसी रहेको गंगाले हामीलाई सुनाए ।
सानो बजारमा सानो पूँजीमा व्यवसाय गर्नेहरुलाई उधारोले सताउने गरेको गंगाको अनुभव छ । कतिपयलाई त बजारले उधारो पैसा नदिँदा उद्योग नै बन्द गर्नुपर्ने अवस्थासमेत आएको रहेछ । बजार राम्रो चल्दा मासिक ६० देखि ७० हजारसम्म नाफा निस्किने गरेको गंगाले हामीलाई सुनाए । त्यही सानो सानो नाफाबाट सपनाको सुन्दर घर सजाएका छन् लामिछानेले । बिजनेस गर्दा जहिल्यै पनि आफूले जानेको बिजनेसमा मात्र हात हाल्नुपर्ने साथै व्याकअप पूँजीबिना व्यापारलाई निरन्तरता दिन गाह्रो हुनेसमेत गंगा बताउँछन् । युवा पुस्तालाई दक्ष बनेर मात्र विदेश जान र विदेश गएर लामो नबस्ने सल्लाह दिने यी तन्नेरीलाई अथाहा शुभकामना ।
