सीताराम ढुङ्गेल
वर्तमान नेपालको संविधान अन्तर्गत सम्पन्न स्थानीय तहको दोश्रो निर्वाचन २०७९ ले धेरै क्षेत्रमा सकारात्मक सन्देश दिएको छ र केही पाठहरु पनि सिकाएको छ । यस निर्वाचनले दिएको पहिलो उपलव्धि दुई दुई पटक गरेको असम्वैधानिक प्रतिनिधिसभा विघटनपछि वनेको गठवन्धन सरकारले निर्धारित समयमा स्थानीय तहको निर्वाचन गर्न सक्छ वा सक्दैन वा गर्छ वा गर्दैन भन्ने आशंकालाई चिर्दै अपेक्षाकृत शान्त र निष्पक्ष रुपमा निर्वाचन सम्पन्न गरी स्थानीय तहको निरन्तरता, संविधानको कार्यान्वयन एवं कृयाशिलता कायम गरेको छ । यसले स्थानीय सरकारको वैधानिक, कानूनी र राजनीतिक निरन्तरताको व्यवहारमै सुनिश्चितता गरेको छ, यो निकै ठूलो उपलव्धिको विषय हो । साथै, स्थानीय तहको निर्वाचन नगरी स्थानीय तहमा शुन्यताको अवस्था सृजना गर्न चाहने तत्वलाई तिरस्कृत गरेको छ ।
यस निर्वाचनले दिएको दोस्रो सन्देश संसद विघटन गर्ने कार्य जस्तो असंवैधानिक कार्य गर्ने राजनीतिक दललाई जनमतवाट तिरस्कृत गरेका छन् । असंवैधानिक कार्य गर्ने राजनीतिक दललाई जनताले दण्डित गर्ने माध्यम नै निर्वाचन भएको र निर्वाचनवाटै उक्त पार्टी तिरस्कृत भएको छ, सवै महानगरपालिका तथा अधिकांश उपनगरपालिकाहरुमा उक्त पार्टी पराजित भएको छ ।
ठूलो, संगठित र धनी पार्टी भएपछि सवै निर्वाचन जितिन्छ भन्ने दम्भ र अहंकारलाई सभ्य ढंगले यस निर्वाचनले सवक सिकाएको छ । त्यस सवकले नै नौ महिना अघिदेखि अवरोध गरिरहेको प्रतिनिधिसभा हाल सुचारु गर्न प्रमुख प्रतिपक्ष वाध्य भएवाट सो कुरा पुष्टी भएको छ । गलत कार्यलाई पुष्टि गर्न अपनाइएका असंगत र अप्रजातान्त्रिक हर्कतलाइ जनताले तिरष्कृत गर्ने रहेछन् भन्ने सन्देश स्थानीय तहको निर्वाचनले दिएको छ ।
तेस्रो सकारात्मक सन्देश राम्रो काम गर्ने स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिलाई जनताले पुन निर्वाचित गरेका छन् भने नराम्रो काम गर्ने जनप्रतिनिधिलाई हराई दिएका छन् । यसले के सन्देश दिएको छ भने जनताले कामको र क्षमताको मूल्यांकन गरेर भोट दिने रहेछन् ।
चौथो सन्देश पार्टीको भोले उम्मेदवार हुदैमा स्वयं पार्टीका सदस्य समेतले भोट नदिन सक्ने रहेछन् यदि त्यस्तो उम्मेदवार असक्षम छ भने । अर्थात जनताले पार्टी भन्दा माथि उठेर निर्णय गर्न सक्ने रहेछन् । यसको मतलव राजनैतिक दलहरुले उम्मेदवार छनौट गर्दा सक्षम व्यक्ति छनौट गर्नु पर्ने देखियो । अव जनताले स्थानीय सरकारको सन्दर्भमा पार्टी भन्दा व्यक्ति, पढे लेखेका युवक, नयां ढंगले काम गर्न सक्ने सक्षम, स्वच्छ आचरण भएका व्यक्ति खोजी गरेको देखिन्छ ।
अझ भन्ने हो भने नेपाली केजरीवालको खोजी गरेका छन् जसले भ्रष्टाचार तथा चुहावट नियन्त्रण गरेर जनतालाई सोझै राहत तथा सेवा सुविधा उपलव्ध गराउन सकोस । नेपालमा पनि केही नगरपालिका जस्तो भक्तपुर नगरपालिका प्रमुखले केही हदसम्म त्यस किसिमको प्रयास गरेको सुनिएको छ भने पांचखाल नगरपालिका प्रमुख पनि त्यस दिशामा क्रियाशिल गरेको सुनिएको छ र पुन निर्वाचित पनि भएका छन् ।
पाँचौ सन्देश पैसामा टिकट र मतदाता किन्न सकिन्छ भन्ने सोच नराखे पनि हुन्छ भन्ने देखियो । जनता सचेत भैसकेका छन्, पार्टी वा दल नहेरेर व्यक्तिको योग्यता क्षमता र आचरण हेरेर मत दिने अभ्यासको विकास हुन लागेको देखिन्छ । यसले पार्टीलाई पनि निकै ठूलो चुनौति थपि दिएको छ, पार्टीको नेताको पछि लागेर वा पैसा तिरेर टिकट लिने दिने प्रवृत्तीलाई जनताले मत नदिने कुरा स्पष्ट भएपछि व्यक्तिको योग्यता क्षमता र आचरण हेर्नु पर्ने वाध्यता पार्टीहरुलाई पनि सृजना भएको छ ।
छैठौ सन्देश नातावाद कृपावादलाई पनि यस निर्वाचनले ठूलो धक्का दिएको छ । उम्मेदवार स्वयंमा सक्षम र स्वच्छ आचरणको भएपनि नातावाद र कृपावाद वा स्वार्थको लेनदेनमा टिकट दिएको भन्ने लागेमा जनताले मत नदिने रहेछन् भन्ने उदाहरण काठमाण्डौ र विराटनगर महानगरको निर्वाचनवाट प्रष्ट हुन्छ ।
अन्त्यमा जनताले आफ्नो नजिकको सेवा प्रवाह गर्ने र सुविधा दिने सरकार भनेको स्थानीय सरकार हो भन्ने वुभन थालेका छन्, सक्षम र असक्षम व्यक्तिको मूल्यांकन गर्न थालेका छन्, काम गर्ने र नगर्ने पार्टी चिन्न थालेका छन् । यस निर्वाचनले स्थानीय सरकारको निरन्तरता मात्र नभएर राम्रो स्थानीय सरकारको मान्यता स्थापित गर्न लागेको आभाष मिलेको छ ।
